100 сыллаах сибээстээх тэрээһиннэр
Николай Уваров “Эр киһи — эрэлбит, уол оҕо — кэскилбит” диэн бырайыагынан Эмис уолаттара ааспыт сылларга Амма Наахараҕа, Бөтүҥҥэ, Абаҕаҕа, Бүтэйдээххэ диэри айаннары тэрийбиттэрэ. Оттон быйыл 12 оҕо, 4 улахан киһи 18 атынан айаннарын аартыгын Абаҕаҕа туттулар.
Эмис нэһилиэгин биир ытыктанар аҕата Николай Уваров өссө 90- сылларга саҕалаабыт “Эр киһи эрэлбит – уол оҕо кэскилбит” бырайыага салҕанар. Бырайыак быйылгы кыттыылахтарын Николай Васильевич бэйэтэ, оскуола дириэктэрэ Гаврил Захаров, «Триумф» спортивнай комплекс старшай тренерэ Петр Уваров уонна Андрей Афанасьев арыаллыыллар. Уолаттары нэһилиэк баһылыга Прокопий Бубякин, олохтоохтор мустаннар алҕаан, ситиһиилээх айаны баҕара хааллылар. Уолаттар икки күн устата айаннаан, аара Чөмчүөрүкү диэн сиргэ үүтээҥҥэ, Аммаҕа хонон кулун тутар 24 күнүгэр Абаҕаҕа тиийэннэр 25 чыыһылаҕа Саһыл Сыһыы реконструкцияламмыт мемориальнай комплексын аһыллыытыгар кыттыахтара. 100 сыл анараа өттүгэрбуолбут геройдуу кыргыһыыны көрдөрүүгэ кинилэр Ефим Курашов этэрээтин оруолун толоруохтара. Уолаттар икки күн устата айаннаан, аара Чөмчүөрүкү диэн сиргэ үүтээҥҥэ, Аммаҕа хонон кулун тутар 24 күнүгэр Абаҕаҕа тиийэннэр 25 чыыһылаҕа Саһыл Сыһыы реконструкцияламмыт мемориальнай комплексын аһыллыытыгар кыттыахтара. 100 сыл анараа өттүгэрбуолбут геройдуу кыргыһыыны көрдөрүүгэ кинилэр Ефим Курашов этэрээтин оруолун толоруохтара.
Бу тыллары улус хаһыатын сайтыттан ыллым.
Бу күннэргэ буолар Абаҕа Саһыл Сыһыытын 100 сыллаах үбүлүөйдээх сылын бэлиэтиир күнэ чугаһаата. Онтон Эмис сирэ бу Саһыл Сыһыыны кытта туох ситимнэһэр сибээстээхтэрий диэтэххэ, “Оскуола олох кыһата” кинигэҕэ сурулларынан 4 оҕо Новиков Павел Гаврильевич, Уваров Павел Софронович, Новиков Владимир Михайлович, Николаев Ефим Петрович 1923 сыллаахха диэри Абаҕаҕа (оройуон киинэ) үөрэммит этилэр уонна 1924-24 сс. 4-с кылааска Абаҕаҕа төннүбүттэр. 1923-24 сыллаахха оскуолаҕа 23 оҕо Эмис оскуолатыгар үөрэнэ киирбиттэр. Учууталынан Дьокуускайдааҕы духовнай семинарияны бүтэрбит Абаҕа Дьоҥкутун киһитэ Чемокин Тимофей Васильевич үлэлээбитэ. Ол кэмҥэ 12-17 саастаах 24 оҕо үөрэнэ киирбитэ биллэр. Аналлаах дьиэ-уот суох. үөрэммиттэрин үһүс ыйыгар “Русский букварь” диэн аҕыйах кинигэ кэлбит. Үөрэх иккис сылыгар Новгородов С.А. алфавитынан үөрэммиттэр. Үөрэнэр тээбирин суоҕун кэриэтэ. Кумааҕы оннугар хаптаһын маһы кыһан, онно буукуба кына үөрэтэрин, биир боростуой харандааһы үс гына быһан үс, оҕоҕо түҥэтэрин туһунан үөрэнээччитэ хойут Петр Васильевич Захаров ахтара үһү.
Онтон Новиков Павел Гаврильевич 1927 сыллаахха сэтинньи 7-8 күннэригэр түүн буолбут Абаҕатааҕы ытыалаһыы кыттыылааҕа. Биэс уонтан тахса сыл комсомольскай, партийнай, сэбиэскэй үлэлэргэ сылдьыбыт. Аҕа дойду сэриитин сылларыгар ССКП Верхоянскайдааҕы комитетын сэкиритээрэ. Партия обкомун лекторынан 23 сыл, республикатааҕы “Знание” обществотын референынан 13 сыл үлэлээбит.
Абаҕа үөрэнээччитэ В.М.Новиков – Күннүк Уурастыырап 1917-1918 сс. Абаҕаҕа үөрэммитэ. Сүрдээх тиийиммэттик да буоллар, билиигэ-көрүүгэ баҕалаах уол комсомолга киирэн, көхтөөхтүк үлэлээн-хамсаан, сэбиэскэй-партийнай оскуолаҕа, рабфакка үөрэммитэ. 1942 с. Дьокуускайдааҕы пединституту бүтэрбитэ.
Быйыл биһиги оскуолабыт 100 сылын туолуутун биир тэрээһинэ бу аттаах айан. 16 атынан 11 үөрэнээччи уонна 5 улахан киһи буолан Абаҕаҕа тиийэн 100 сыллаах тэрээһиҥҥэ кыттыахтара.
Матырыйаал “Оскуола олох кыһата”, “Эмис нэһилиэгэ” кинигэлэртэн ылылыннылар.
Хоһоон алыбар уйдаран
День Поэзии — это праздник!
Для души — колокольный звон!
Он нас манит к себе и дразнит,
Словно сказка, волшебный сон!
Тот, кто душу стихами питает,
Не способен на подлость и грех.
Пусть Поэзия вас вдохновляет
На Любовь, на веселье и смех!
Поэзия алыптаах күнүнэн хоһоон алыбар ылларбыт нарын дууһалаах, кэрэ эйгэҕэ дайдарбыт, хоһоону доҕор оҥостубут, сэҥээрэ истэр дьон муһуннубут.
Бүтүн Аан дойдутааҕы Поэзия күнүн ЮНЕСКО норуоттар икки ардыларынааҕы тэрилтэтэ 1999 сылтан бэлиэтииллэр. Аан бастаан Париж куоракка бэлиэтэммит. Онтон ыла араас фестиваллар, кинигэ сүрэхтэниилэрэ, поэзия бырааһынньыктара ыытыллаллар. Быйыл 24 сылыгар үктэннэ. Биһиги Арассыыйабыт ити тэрилтэ иһигэр киирбэт. Ол гынан баран Роберт Рождественскай этэринии Исключить из поэзии России невозможно! Россия без поэзии невозможно, ибо Россия это – Поэзия! Поэзия дьиҥнээх төрөөбүт күнэ биллибэт. Биһиги эрабыт иннинэ 13-с үйэҕэ Саргон саар кыыһа Эн-хеду-ана суруйбута диэн буолар. Есенин, Пушкин, Некрасов, Тютчев, Лермонтов, Блок… төһөлөөх дьон аахпыттара, олохторун уларыппыттара буолуой кинилэр тойуктарыттан?!
Есенин, Пушкин, Блок и Фет,
Ахматова, Барто, Твардовский…
В России, если ты поэт –
Ты должен ярким быть и броским.
Знать, словом должен зажигать,
И душу вылечить словами.
Тебе ли этого не знать,
Поэт, живущий рядом с нами?
Поэзия – великий дар!
Кто оседлать сумел Пегаса,
Тот никогда не будет стар,
Рифмуя мысли ежечасно.
Онтон хас биирдии киһиэхэ таптыыр хоһоонньуттаах, таптыыр хоһоонноох.
Онтон 19-с үйэ уухх Золотой Век Поэзии! Төһөлөөх бэйээт бу үйэҕэ баар буолбутай Пушкин, Жуковскай, Грибоедов, Лермонтов, Батюшков, Баратынскай, Тютчев, Фет…
Онтон А.С. Пушкин бу олох баарын тухары кини аата ааттана, айбыт айымньылара олохпут аргыстара буола туруохтара. Кини туһунан төһөнөн билэҕин –соччонон кини Поэзия баһылыга нууччалыы эттэххэ Владыка поэзии буолар.
Онтон биһиги нэһилиэктэн улуу убайбыт В.М. Новиков Күннүк Уурастыыраптан саҕалаан поэзия эйгэтигэр уйдарбыт дьоммут үгүстэр. Кинилэр айымньылара кинигэҕэ тиһиллэн бар дьоҥҥо сэҥээриини ылан кэрэҕэ угуйан-уһуйан, дойдуга, ийэҕэ, аҕаҕа, тапталы, истиҥ иэйиигэ куустаран бу орто дойдуга дьиҥнээх олох диэн баарын билэбит.
Холобура Күннүк хоһоонноругар үйэ историята, кини салгына, тыына барыта баар.
Хоһооннорум миэннэрэ –
Дьиҥнээх бэйэм киэннэрэ:
Онтон-мантан, ордурҕаан,
Уобараһы сонурҕаан
Уларыспыт аньыылаахпын
Ончу билбэт быһыылаахпын.
Хоһооннорум миэннэрэ-
Бэйэм эрэ киэннэрэ…
Эмис нэһилиэгэр айар талааннаах дьоннор үгүстэр. “Аартык алгыстара” кинигэҕэ айар талааннаахтарбыт хоһоонноро хоруоҥка буолан тиһиллибиттэрэ. Билигин сценарий суруйарга, көннөрү илиигэр ылан ааҕарга даҕаны олус туһалаах үчүгэйкээн кинигэ.
“Поэзия эйгэтигэр уйдаран” үөрүүлээх чааспытыгар Матрена Тимофеева – Самаана, Матрена Владимирова – Силигийээнэ, эдэркээн хоһоонньут Эмис орто оскуолатын 7 кылааһын үөрэнээччитэ Эрчим Николаев кэлэн хоһоон бырааһынньыгын тупсардылар.
Матрена Николаевна Тимофеева библиотекаҕа отуттан тахса кинигэни “Самаана лириката” диэн ааттаан кинигэ быыстапкатын туруордубут. Айар аатынан Самаана. Айар алыпка оҕо эрдэҕиттэн иитиллэн, онтуката ыал буолан баран хойутуу тэтэрээккэ тиһиллэн абылатан билигин биир хоһоон хомуурунньуктаах. Хоһоон айар биир санаалаахтарыгар батсаап нөҥүө бөлөҕүнэн куолаан син балайда хомуурунньук таһаарбыттар. Билигин син добуоччу айымньылара кинигэ буолан тахсарга тэтэрээккэ тиһиллэн иитиэхтэнэ сыталлар. Самаана айар эрэ талааннаах буолбатах, кини өссө оҕуруоччут бэрдэ. Онно эбии өссө иискэ норуот маастара. Киһи олорорун тухары үөрэнэр. Бэйэ доруобуйатын тупсарар сыалтан Самаана эбии үҥкүү бөлөххө үҥкүүлүүр. Дьэ, бу курдук бэйэтин араас эйгэҕэ сайыннарар улахан дьиэ кэргэн иһирэх ийэтэ Матрена Николаевна айа — тута, олоҕу сомсо сылдьар.
АЙАР КУТ
Самаана
Айыы сир оҕотун,
Айылҕа сорҕотун
Аттыгар сыһыараар
Аламай майгылаар.
Айар кут алыбар
Алгыста анаараар,
Иэйэр кут имэҥэр
Иэйиитэ иҥэрээр.
Хомуһун тыллардаах
Хомоҕор хоннороор,
Хоһоонноох хонуунан
Хоодуоттук хаамтараар.
Умсулҕан утаҕын
Уостарбар даҕайаар,
Утаппыт тамаҕым
Уохтарын ханнараар.
Айылгым аартыгын
Ааннарын арыйаар,
Абылаҥ аргыстаах
Айаҥҥа атаараар.
Матрена Иннокетьевна Владимирова – Силигийээнэ Эмискэ кийииттээн кэлиэҕиттэн саха норуотун төрүт култууратын оҕолорго сайыннара сылдьар. “Эрэкэ-дьэрэкэ”, “Чэмэлэк” бөлөхтөрдөөх, олоҥхону үөрэтэ, тэнитэ сылдьар киһи. Ону таһынан кини хоһоон дорҕоонноохтук ааҕарын, айарын сөбүлүүр.
“ Дорообо” алаас
Матрена Владимирова-Силигийээнэ
Yтүмэн үгүс сылларга
Yтүө ааккын ааттата
Икки улуус силбэһэр сиригэр
Инники суолбутун сырдата
Дойдубут киэргэлэ буолаӊӊын
«Дорообо» алааспыт чэлгийэ тураҕын!
Күннэтэ, сыл — хонук ахсын
Үйэттэн — үйэӻэ кэрэхсээн
Yтүө ааккын ааттааннар
Yгүс элбэх айанньыттар
Сүгүрүйэн, ытыктаан куруутун
Аара тохтоон ааһаллар.
Кыһынын хаарынан бµрµнэн
Сааһын чаҕылыйа сандааран
Сайынын киэргэнэн чэлгийэн
Күһүнүн көмүстүү күлүмнээн
Айхалыы — уруйдуу көрсөҕүн
Алҕыы — атаара хаалаҕын.
Дойдубут киэргэлэ
«Дорообо» алааспыт барахсан
Кэхтэри билимэ
Кэнчээри ыччатыӊ
Кэскилин туһугар
Күннэтэ тупсаӊӊын
Киэркэйэ эн турууй!
Эрчим Николаев бастакы хоһоонун 6 сааһыгар суруйбут эбит. Бу соторутааҕыта республиканскай олоҥхо лааҕырыгар үүнэн-сайдан кэлбит. Онно сылдьыбытын дьоллооҕунан ааҕынар. Оскуола бастыҥ үөрэнээччитэ эбии олоҥхону сэҥээрэр, араас конкусртарга ситиһиилээхтик кыттар.
Учууталбар
Эрчим Николаев
Оскуола боруогун атыллаан,
Чуораан лыҥкынас тыаһынан,
Кэрэҕэ — үтүөҕэ уһуйар,
Сып-сырдык кылааска киллэрбит,
Элбэх кинигэ тутуурдаах,
Эйэҕэс мичээрдээх,
Ийэбит кэриэтэ истиҥник
Долгуйа көрүстүм учууталбын.
А-ттан, Б-ттан саҕалаан,
Ааҕарга, суоттуурга,
Дьоҕурбутун сөпкө арыйан
Үгүс кыһамньыгын уураҥҥын
Үөрэтэҕин, иитэҕин.
Үтүө холобур буолаҥҥын,
Үөрэх-билии аартыгар
Үктэннэрдиҥ элбэх оҕону.
Барҕа-махтал тылларбын,
Бастыҥбаҕа санаабын
Ис сүрэхпиттэн тахсар
Иэйиим сырдык утаҕын
Иҥэрэммин этэбин,
Үгүс билиини-көрүүнү,
Үөрэппит-такайбыт
Үтүөкэн киһиэхэ учууталбар.
«Сыспай сиэллээҕи төһө билэҕиний?»
диэн Дьөһөгөй оҕотугар — сылгыга аналлаах онлайн-викторинаҕа киирэн көхтөөхтүк кыттыҥ диэн ыҥырабыт
Алтаҥҥа биир күн — үс тэрээһин
Субуота күн Алтан нэһилиэгэр үс улахан тэрээһини түмэн бэрт сэргэхтик, өрө көтөҕүллүүлээхтик ааста. Ол курдук, орто оскуолаҕа үгэскэ кубулуйбут сылын аайы ыытыллар попечителлэр көрсүһүүлэрин чэрчитинэн оскуолаҕа аат иҥэриитин, нэһилиэкпитигэр Педагог уонна настаабынньык сылын үөрүүлээх арыллыыта буолла.
Алтан оскуолатыгар 2000 сыл балаҕан ыйын 15 күнүттэн Попечителлэр сэбиэттэрэ улууска биир бастакынан тэриллибитэ. Оччолорго дириэктэринэн үлэлии олорбут Наталья Александрова нэһилиэк мунньаҕын ыҥыран тэрийэн, уопсай сүбэнэн ылыллан үлэ күөстүү оргуйбута. 2001 сылга оскуола 70 сыллаах үбүлүөйүн көрсө Попечителлэр сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлигэр сөбүлэҥин биэрэн Екатерина Никитина 2019 сылга диэри 18 сыл устата сатабыллаахтык салайан кэлбитэ. Биэтэги биир дойдулаахпыт Василий Неустроевка туттаран күн бүгүнүгэр диэри Сэбиэт үлэтэ бэрт таһаарыылаахтык баран иһэр. 2001 сылтан орто оскуолаҕа өр кэмҥэ үлэлээбит математика учуутала, бэтэрээн педагог Петр Петрович Александров төрөппүт оҕолоро көҕүлээһиннэринэн оскуолаҕа меценатсво үлэтэ саҕаламмыта. Күн бүгүн оскуолабыт 60-ча меценаттаах, сыллата эбиллэн иһэллэрэ биир дойдулаахтарбыт нэһилиэктэригэр сүрэхтэринэн-быардарынан «ыалдьалларын» бигэргэтэр.
Сэбиэт оскуола үлэтигэр быһаччы оруоллаах, үөрэх, иитии үлэтин хайысхаларын талыыга, тастан үп киллэриигэ, бириэмийэлэри, стипендиялары анааһыҥҥа ылсан үлэлэһэр. Сыллата түмсүү тэрээһинин ыыталлар. Попечителлэрбит араас эйгэҕэ үлэлии-хамсыы сылдьар биир дойдулаахтарбыт эрдэттэн былааннаан, анаан-минээн күн аттаран кэлэн оскуола олоҕун билсэллэр, аһаҕас уруоктарга сылдьаллар, сыллааҕы отчуоту истэллэр, сүбэлэһэр, былааны торумнаһар сыаллаах төгүрүк остуол тэрийэллэр.
Бу тэрээһиҥҥэ түбэһиннэрэн биһиги нэһилиэктэн төрүттээх физика-математика билимнэрин кандидата (Саха дьахталларыттан бастакынан геометрия хайысхатыгар), СӨ үөрэхтээһинин үтүөлээх үлэһитэ, Россия үрдүк үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, СӨ үрдүк үөрэхтээһинин, ыччат бэлиитикэтин туйгуннара, Россияҕа, Саха сиригэр физическэй култуура уонна спорт сайдарыгар өҥөтүн иһин бэлиэ хаһаайката, Амма улууһун уонна Алтан нэһилиэгин бочуоттаах олохтоохторо, «Саха сирин учуонай дьахталлара» холбоһук бочуоттаах президенэ, өрөспүүбүлүкэтээҕи хайыһар Федерациятын бэрэссэдээтэлэ — Екатерина Семеновна Никитина аатын оскуолаҕа иҥэрии үөрүүлээх бырааһынньыга буолла.
Амма улууһун Аҕа баһылыгын 2022 сыл бэс ыйын 30 күнүнээҕи 180 нүөмэрдээх уурааҕар олоҕуран Алтан орто оскуолата барыга-бары дэгиттэр биир дойдулаахпыт аатын сүгэр. Бу тэрээһиммит кэккэ биричиинэлэринэн көһөрүллэн баран анал чааһа, бириэмэтэ кэлэн Педагог уонна настаабынньык сыла арыллыытыгар түбэһиннэрэн бэрт оруннаахтык, өрө көтөҕүллүүлээхтик ыытылынна. Тэрээһин Алтаммыт өрөгөйүн ырыатынан, баһылык эҕэрдэ тылынан саҕаланна. Екатерина Семеновна Алтаммытыттан төрүттээх биллэр-көстөр бэлиитик, учуонай, педагог, спортсмен — дьон холобур оҥостор үлэһит киһитэ буоларын нэһилиэнньэ ытыктаан, кини аата орто оскуолаҕа иҥэриллибититтэн ис сүрэхтэриттэн үөрэн туран эҕэрдэлээтилэр.
Алгыс амтаннааҕа, баҕа санаа бастыҥа, эҕэрдэ эриэккэһэ этилиннэ. Үөрүүлээх быһыыга-майгыга СӨ сэрии-үлэ, сэбилэниилээх күүстэр уонна быраабы араҥаччылыыр уорганнар бэтэрээннэрин Сэбиэтин солбуйааччы бэрэссэдээтэлэ Никита Никитич Ноев «СӨ бочуоттаах бэтэрээнэ» бэлиэни Екатерина Семеновнаҕа дохсун ытыс доҕуһуолунан туттарда.
Куруук буоларыныы, Екатерина Семеновна өттүк харалаах, бэлэхтээх-туһахтаах кэлэн махтал тылларын үрдүкү сыанаттан эттэ. Баҕа санааларын түмэн, өйүү-убуу сылдьыаҕын эрэннэрэр тыллардаах солотуулаах буукубаларынан мас ылтаһыҥҥа суруллубут өйдөбүнньүгүн кытары орто оскуолаҕа инженернэй дизайн диэн эйгэҕэ туһааннаах аныгылыы моһуоннаах күүстээх кыамталаах ноутбук бэлэх уунна. Маны сэргэ «Тыа сирин биир кэлим сайдыыта» федеральнай бырагыраама чэрчитинэн нэһилиэкпитигэр саҥа кулууп дьиэтэ тутуллуутугар 50 тыһыынча уу харчынан көмөтүн туттарда.
Педагог уонна настаабынньык сыла арыллыытын үөрүүлээх чааһыгар баһылык күрэх биллэрдэ, сыл бэлиэлэрин нэһилиэк үөрэҕин тэрилтэлэригэр туттартаата. Маны сэргэ оҕону үөрэтиигэ-иитиигэ өр сыллаах үлэлэрин иһин үөрэҕирии бэтэрээннэригэр махтал суруктар, өйдөбүнньүк бэлиэлэр үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттарылыннылар.
Бу курдук бастакы сааскы ыйбыт биир субуотата барыбытыгар үөрүү-көтүү бэлэхтээн бэрт сэргэхтик ааста.
В детском садике «Колобок» Чапчылганского наслега проходит очень насыщенная, познавательная неделя на тему «Космос» и наша библиотека провела библиотечный урок «Через книги-к звёздам». Познакомили малышей с увлекательным миром космоса и отправились вместе в захватывающее приключение по просторам Вселенной!
Рассказали в игровой форме о солнечной системе-это все космические объекты, которые вращаются вокруг Солнца: планеты и их спутники, астероиды, кометы, метеориты и космические пыли. Порекомендовали литературу «Книга — путь к звёздам» и провели обзор периодических изданий «Планета чтения». Знания, полученные в библиотечном уроке, ребята закрепили в своих творческих работах: сделали закладку для книг «Ракета» и нарисовали планету своей МЕЧТЫ😍 Рисунки выполнены с большой фантазией и представляли из себя яркий мир красок, звёзд, ночного неба нашей галактики.
Мы уверены, что посеяли ростки, чувства гордости за наш народ, нашу страну.
Чапчылганская сельская библиотека-филиал N12
18 марта в день присоединения Крыма Айна Ивановна Павлова — ведущий методист ресурсного образовательно методологического центра в сфере национальных отношений Дома дружбы народов им А. Е. Кулаковского провела интересные уроки мужества для 5 и 6 классов на тему «Россия и Крым». Дети с интересом смотрели слайд — презентацию, задавали вопросы и активно участвовали в итоговой викторине по пройденной теме.
Кулун тутар 14 күнүгэр Чакыр нэһилиэгэр сонун сэргэх көрсүһүү буолан ааста. Биир дойдулаахпыт Саха сирин сэдэх көтөрдөрүн чинчийээччи, Америка, Англия, Канада, Китай, Германия, Япония академияларын академига, мировой бестселлер буолбут «Кустугу ситтэрбиэн» кинигэ автора, 2 — Чакыр нэһилиэгин, Верхоянскай улууһун Бочуоттаах гражданина, ЮНЕСКО тэрийбит «21 ҮЙЭ ТАЛААННАРА» аан дойдутааҕы куонкурус кыайыылааҕа Дьячковскай Иван Ионович — Кыталык Уйбаан ыалдьыттаата. Бу күн Кыталык Уйбаан «Оӄо сылдьан 368 талаанын хайдах арыйбытын» туһунан олохтоох нэһилиэнньэӄэ уонна оскуола оӄолоругар сырдатта. Кулун тутар 14 күнүгэр Иван Ионович 70 сааһын туолбутунан олохтоох дьаһалта (аӄа баһылык Прокопьев П.Е.), олохтоох библиотека (библиотекарь Игнатьева М.А.), Чакырдааӄы культура дьиэтэ (методист Лукина Д.А.), Чакыр орто оскуолата (директор Шадрин С.С.) өйдөбүнньүк суруктарын уонна сэмэй бэлэхтэрин туттардылар. Биир дойдулаахпытыгар Иван Ионовичка эдэрдии дууһалаах, көхтөөх туруктаах этэҥҥэ буоларыгар, сахабыт сирин алмааһын курдук кытаанах доруобуйаны баҕара хааллыбыт.
Кулун тутар 16 күнүгэр сыл аайы хас биирдии ыалга, оскуолаҕа, орто, үрдүк үөрэх кыһаларыгар, култуура дьиэлэригэр «Өксөкүлээх күнэ» биллэриллэн, сарсыарда 10 чаастан «тыыннаах» уоту уматан, «Өксөкүлээх Сарданҥата» тарҕанан, тэрээһиннэр тэриллэн, А.Е. Кулаковскай айымньылара үөрэтиллиэхтэрэ, өрөспүүбүлүкэ сайдыытын ырытыахтара.
Аан бастакы уот Таатта улууһугар Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүт балаҕаныгар сандаарбыта. А.Е. Кулаковскай сиэнэ Рива Реасовна Дарбасова саха киһитин сиэринэн Аал уот иччитин аһатан, айах тутан, алгыс этэн тымтык уотунан чүмэчини умаппыта.
Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн биллэриллибит «Өксөкүлээх Сардаҥата» акция5а Амма улууһун Амма — Наахара П.И. Яковлев аатынан Амма — Наахара орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ уонна учууталлара кыттыыны ылыллар.
Телемост нөҥүө Өксөкүлээх Өлөксөй олорбут балаҕанын, пааматынньыгын көрдүбүт. Үөрүүлээх чааһы арыйдылар Таатта улууһун баһылыга уонна А.Е. Кулаковскай сиэнэ Рива Реасовна. А.Е. Кулаковскай тула кэпсэтии буолла уонна чүмэчи «Өксөкүлээх Сардаҥата» уматыы буолла.
«Өксөкүлээх Сардаҥата» күн сардаҥатын курдук сырдыгынан сыдьаайан, сылааһынан угуттаан хас биирдии киһиэхэ Айыы тыынын уһугуннарыа, норуот бииргэ буолуутугар тирэҕи, сарсыҥҥыга эрэли үөскэтиэ. Сардаҥаттан саҕыллыбыт уот — омук ытык өйдөбүлэ, оҕотуттан эмэнигэр тиийэ өйү-санааны сааһылыа, айар-тутар кыаҕы биэриэ, Айыы киһитэ буоларга сүрэҕи уматыа.
Чүмэчи, уот — олох. Чүмэчи — Өксөкүлээх кэмин уота, айар үлэтигэр эрэлэ, олоҕор итэҕэлэ.
«Өксөкүлээх Сардаҥата» хас биирдии көлүөнэ ыарахаттары туорууругар, толкуйу тобуларыгар санааны сайыччы салайыа.
Күҥҥэ тэҥниир эбээлэрбитигэр, ийэлэрбитигэр ананар Аан дойду дьахталларын нэдиэлэтэ түмүктэннэ. Бу нэдиэлэ устата араас маастар кылаастар бардылар, Далбар Хотун күрэх ыытылынна, Саха таҥаһын тигиигэ, оһуор-ойуу, оҕуруонан киэргэтиигэ, бэйэ уйулҕатын салайыныыга улахан маастардартан сүбэ-ама ыллыбыт.
Бэйэбит бөһүөлэкпитигэр олорор сибэкки үүннэриитинэн умсугуйар ийэбит Борисова Нюргустана Прокопьевна вегетативнай петуньяны хайдах үүннэрэн, харайан олбуоргун тупсаҕайдык киэргэтэн хараҕы сымнатарга, дьону-сэргэни үөрдэргэ сүбэлээтэ, киэҥ ис хоһоонноох презентация көрдөрдө, кэлбит дьоҥҥо череног бэлэх уунна.
Истиҥ-нарын мичээрдээх, сэмэй-намчы мөссүөннээх эдэркээн дууһалаах кыайыылаах-хотуулаах Сэргэ-Бэс Далбар Хотуна күрэххэ 5 ийэ кыттыыны ылла. Күрэх 4 түһүмэҕинэн ыытылынна. Ол курдук кыайыылааҕынан Феофанова Тамара Николаевна ааттанна. Талба Хотун – Баишева Саргылана Васильевна, Мааны Хотун – Борисова Нюргустана Прокопьевна, Иэйии Хотун – Леонтьева Мария Даниловна, Асчыт Хотун – Данилова Ирина Васильевна буоллулар. Ийэлэрбит бары да минньигэс астаах, иэйиилээх ырыалаах, дууһаны таарыйар хоһоонньут, уран иистэнньэн эбиттэр. Туттар-хаптар этэр-тыынар дьоҕурдара эриэккэһин. Онон амарах ийэлэрбитинэн, эбээлэрбитинэн киэн тутуннубут.Түмүгэр оҕолоро тахсаннар тыыннаах сибэкки букетын бэлэхтээн олус долгутуулаах буолла.
Сэргэ-Бэскэ саҥа үлэлии кэлбит кулууппут үлэһитэ бары өттүнэн талааннаах эдэркээн ийэ сахалыы маллаах иһити оцорорго дьоҕурун көрдөрдө. Дьэ онон бары кэлбит ийэлэр, кыргыттар сиэдэрэй, маанылаах маллаах иһиттээх дьиэлэригэр тарҕастылар. Сорохтор бастакы оҥоһуктара диэтэххэ олус ыраас туттуулаахтара, баҕалаахтара бэлиэтэннэ.
Кулун тутар 12 күнүгэр Саха суруйааччыта, биир дойдулаахпыт, иис кистэлэҥин баһылаабыт Любовь Егоровна Горохова – Сүүмэх салалталаах олус интириэһинэй көрсүһүү буолла. Ол курдук күндү ыалдьыт буолан иис араас мындырын, сүмэһинин, дириҥ өйдөбүлүн ицэрдилэр РФ уонна СР художниктарын союһун чилиэнэ “УТУМ” ювилерийнай фирма художник-дизайнера Яковлева Екатерина Ивановна, Уус, оһуордьут, иистэнньэн Мария Семеновна Федотова. Устар ууну сомоҕолоон биир тыыннаан, дьон кутун, санаатын тутта, биһирэттэ сатабыллаах “Айыы кыһата” оскуола директора АХР солбуйааччыта Ю Владимир Шинкеевич. Онон бэйэбит да билбэппитинэн ыалдьыттарбыт талааннарыгар сыһынныбыт, астынныбыт, ситимнэннибит. Маннык ыалдьыттары биһиги кыракый бөһүөлэкпитигэр аҕалбыт киһибитигэр Сүүмэххэ-Любовь Егоровнаҕа махтанабыт. Ордук убайбытыгар, иннибитигэр уктар норуот суруйааччытыгар Дмитрий Федосеевичка сирдээҕи сэмэй махтал буолуохтун. Куруутун бу курдук төрөөбүт түөлбэн дьонугар сырдыгы-кэрэни саҕа тураргар баҕарабыт.
Сергей Владимирович Михалков төрөөбүтэ 110 сааһыгар аналлаах көрсүһүү.
Кулун тутан 13 күнүгэр биллиилээх оҕо суруйааччыта, «Гимн России» өрөгөй ырыатын тылларын ааптара Сергей Владимирович Михалков төрөөбүтэ 110 сааһыгар аналлаах П.И. Яковлев аатынан Амма — Наахара орто оскуолатын 1 кылаас үөрэнээччилэрин кытта көрсүһүү буолла.
С.В. Михалков кулун тутар 13 1913 сыллаахха Москваҕа төрөөбүтэ. Кини ийэтэ Ольга Михайловна медсестранан уонна французкай тыл учууталынан, онтон аҕата Владимир Александрович коллежка үлэлээбиттэрэ.
Бииргэ төрөөбүт үһүөлэр Саша, Миша уонна Сергей. Оскуолалара ыраах буолан дьиэлэригэр олорон үөрэммиттэр.
Сережа 9 саастааҕар бастакы хоһоонун суруйбута, дьиэтигэр «литературно-художественный» диэн журнал таһаарар эбит.
15 саастааҕар С. Михалков хоһооно «На подьеме» журналга бэчээттэнэн тахсыбыта. 16 саастааҕар суруйааччылар активтарыгар киирбитэ.
1943 сыллаахха СССР өрөгөй ырыатын суруйуу конкурсугар кыттыбыта. С. Михалков хоһоонун И.В. Сталин сөбүлээн 1943 сыл бүтүүтүгэр өрөгөй ырыата буолан ылламмыта.
ХХ үйэ бүтүүтүгэр С. Михалков Россия өрөгөй ырыатын суруйуутугар кыттан дьон биһирэбилин ылан 2000 сыллаахха өрөгөй ырыата саҥалыы оҥоһуллан тахсыбыта.
С. Михалков атырдьах ыйын 27 күнүгэр 2009 сыллаахха 96 сааһыгар өлбүт.
С.В. Михалков биографиятын, айар үлэтин, хоһооннорун, кэпсээннэрин, кинигэлэрин сырдатыы, билсиһии буолла. Кылаас оҕолорун кытта «Три поросенка» остуоруйатын ырытыы, «Мимоза» хоһоону доргуччу ааҕыы, С. Михалков туһунан истибит информацияларын тургутуу буолла уонна түмүккэ «Дядя Степа» уруһуйун өҥнөөх харандаастарынан кырааскалааһынынан түмүктээтилит.
САҺЫЛ – СЫҺЫЫ МУУСТААХ ОБОРОНАТЫН 100 СЫЛА.
Саха сиригэр гражданскай сэрии историятыгар киирбит 18 хонуктаах Саhыл Сыhыы аатырбыт обороната – «Муустаах осада» буолар. «Муустаах осада» 1923 сыллаахха олунньу 18 күнүттэн кулун тутар 3 күнүгэр диэри буолбута.
“Саһыл – Сыһыы старостата
Дмитрий Семенович Лонгинов”.
Дмитрий Семенович Лонгинов техникумҥа үөрэнэр сылларыгар литературнай куруһуокка дьарыктанара. Онно П.А. Ойуунускай көрсүһүүгэ кэлэ сылдьан, Сэбиэскэй былаас туһунан айымньылар наадаларын, Саһыл Сыһыы курдук героическай охсуһуулар буолбут сирдэрэ олох сырдатылла иликтэрин, музейга да суохтарын тоһоҕолоон эппит уонна Дмитрий Семеновичка туһаайан “Бу Саһыл Сыһыы киһитэ баар эбиккин дии”, диэн эппиттин туһунан А.Х.Давыдов ахтан турар. Баҕар, бу көрсүһүүттэн сылтаан Дмитрий Семенович героическай oxcyhyy историятын үөрэтэн, аар-саарга аатырдыбыта буолуо. Ол курдук 1945 сылтан Саһыл Сыһыы муустаах оборонатын туһунан кэлбит дьоҥҥо бэйэтин сэмэй кэпсээниттэн саҕалаабыт. 60-70 сс. Саһыл Сыһыы базатыгар, историческай памятниктарыгар олоҕуран, Абаҕа Дьокуускайдааҕы экскурсионнай-туристическай бюро филиала буолбута.
Кини Саһыл Сыһыыга үлэлээбитин тухары хас эмэ тыһыынчанан киһи, республикабыт араас муннуктарыттан кэлэн көрөн, сэргээн, элбэҕи билэн барбыттар. Сылдьыбыт дьон бэлиэтэммит тэтэрээттэригэр ис-сүрэхтэн махтанан, хайҕаан суруйбуттар. Саһыл Сыһыыга сылдьыбыт дьон бэлиэтэнэр тэтэрээккэ Дмитрий Семенович кэпсиир кэпсээннэрин олус сэргээн, кэрэхсээн истэллэрин уонна кинигэ суруйара буоллар интэриэһинэй буолуо этэ диэн баҕа санааларын суруйан хаалларбыттар.
Дьэ ити курдук, Дмитрий Семенович yhyн кэм устата кэрэ кэпсээнинэн бар дьону сэнээрдэн кэлбитэ. Ону Саһыл Сыһыыга сылдьыбыт 2000-ҕа тиийэ дьон 20-чэ өйдөбунньук тэтэрээккэ хаалларбыт суруктара да туоһулууллар.
Мемориальнай комплексы көрүү — харайыы, тупсаран оҥоруу — барыта Дмитрий Семенович кыһамньытынан, ыйыытынан барара. Элбэх киһи баҕа санаатын толорор сыаллаах Саһыл Сыһыыга мемориальнай комплекс оҥорууга проектыыр хамыыһыйа кэлэн барбыт.
Бу сир бэйэтин албан ааттаах геройдара: И.Я.Строд, Сашка — пулеметчик, Н.Д.Кропачев историяларын кэҥэтии Дмитрий Семенович өр сыллаах сыралаах үлэтин сорҕотунан буолар.
Саһыл Сыһыы “Муустаах осадата” 40 сылаах үбүлүөйүгэр Кропачев, гражданскай сэрии кыттыылаахтара кэлэ сылдьыбыттар. Кини Строд аймахтарын кытта сибээстэһэрэ. И.Я.Строд уолун, Новомир Иванович Строду кытта Амма орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ кэлэ сылдьан үчүгэй үөрэхтээх, бэрээдэктэх, олохторун дьоллоох олох туһугар толук биэрбит буойуттар ааттарыгар сүгүрүйэллэрин туһунан андаҕар эппиттэр.
Дмитрий Семенович сылдьарын былаһын тухары итинник дьоҥҥо-сэргэҕэ сонунун кэпсии, оҕоҕо-кыаммакка көмөлөһө сылдьар буолан, өрүү кинилэр махталларын ылара. Кини араас хаһыаттарга дьон махтанан суруйбутун хомуйан, икки альбомҥа тиспит эбит. Онно “Кэхтибэт кэрэ санаалаах”, “Улахаин баһыыба, Дмитрий Семенович!”, “Общественнай экскурсовод”, “Буойун, учуутал, экскурсовод”, “Сырдык кыымы саҕааччы”, “Махтал мээнэҕэ этиллибэт”, “Киһи барыта махтанна” уо.д.а. ис — сүрэхтэн махтанар тыллар этиллибиттэрин ааҕаҕын. Дьэ итинник, оҕолор, пионердар, улахаттар — барылара сөбүлүүр, махтанар киһилэрэ Дмитрий Семенович.
1996 сыллаахха улахан баһаар туран Саһыл Сыһыы комплекса уокка былдьаммыта. Арай
Саһыл Сыһыы алааһыгар киириигэ Д.С.Лонгинов бюһа, алаас ортотугар И.Я.Строд памятнига, Кыһыл этэрээт обороналанан сыппыт тэлгэһэлэриттэн Кармановтар сайынны дьиэлэрэ уонна сыыр үрдүгэр Сашка — Пулеметчик уҥуоҕа ордон турар. Манна Дмитрий Семенович Лонгинов туйаҕын хатарааччынан Абаҕа орто оскуолатын история уруогун учуутала Карманова Александра Никитична буолар. Кини аныгы үйэ сиэринэн туристическай база тэрийэн туристары Амма кэрэ айылҕатыгар дуоһута сынньатар, интэриэһинэй экскурсиялары оҥорор.
Ол курдук 2018 сылтан саҕалаан Саһыл Сыһыы алааһын сөргүтэр үлэ күүстээхтик саҕаламмыта. Быйыл 2023 сылга, “Саһыл сыһыы муустаах обороната” 100 сыллаах өрөгөйдөөх үбүлүөйүн бэлиэтиибит. Бу улахан, сүдү суолталаах кэмҥэ Саһыл Сыһыыбыт, оччотооҕу кэмэ саҥаттан сөргүтүллэн сүҥкэн улахан үлэ барда.
Баһылай Харысхал аатынан библиотека.
Кулун тутар Амма улууһун Мээндигитигэр Билиистээх алааһыгар Саха сирин үрдүнэн буолбатах элбэх өлүүлээх гражданскай сэрии буолбута 100 сылын туолла. Бу кыракый алааска Кыһыл хамандыыр Курашов Е. И. Петроградскай полката, Абаҕа Саһыл сыһыытыгар 18 күн муустаах осадаҕа сэриилэһэ сытар И.Я. Строд этэрээтин быыһыы кэлэн иһэн Билиистээххэ генерал Пепеляев А.Н салайааччылаах үрүҥнэр тоһуурдарыгар түбэһэр. Краевед Г.Ф Алексеев кэпсээбитинэн кырыктаах сэрии 6.5 чаас устата кыдыйсыынан түмүктэнэн икки өттүттэн 200 — кэ эдэркээн саастаах ыччаттар охтубуттар. 1967с. Соморсунтан бырааттыы Коммунар, Иннокентий Кузьмич Лазаревтар, Сатаҕайтан оччотооҕу студент Захаров С. А. манна Кыһыл саллааттарга анаан 4м. үрдүктээх обелиск (рекон.2015с. СтепановА.В.Филиппов Г.А.) туруорбуттара. Аны бу алааска Георгиевскай орденнаах үрүҥ офицердарга анаан 2017с. Кэриэс туруоруллубута (оҥор. Степанов А.В., Харысхал идеятынан краеведтар кыттыбыттара). Бүгүн сарсыардаттан Мээндиги нэһилиэгин баһылыгын солбуйааччы Филиппова А.С. салалтатынан сэрии буолбут Соморсун, Сиэги Тиит сирдэринэн бэлиэ сурук туруоран, Билиистээххэ торжественнай митинг буолла. Саҕаланыан иннинэ көрөөччүлэри түмсүүлэр итии чээйинэн, алаадьынан күндүлээтилэр. «Сахалартан бастакы Кыһыл Знамя орденнаах И.П.Михайлов -Харачаас хорсун быһыыта» олохтоох оскуола оҕолоро, худ. самод. кыттааччылаах театрализованнай көрдөрүүнү «Алгыс» кулууп коллектива (дир. Попова С.Н.) туруорда. 100 с. ананар миитиҥҥэ тыл эттилэр: Филиппова А.С., улуус депутаттарын сэбиэтин председателя Александрова С.Л., биллиилээх краевед Алексеев М.В., КГБ, 80 сыллар Афганистан сэриитин кыттыылааҕа полковник Кириллин К.А. (урут музейга иккитэ сылдьыбыта) «П.И.Караканов аатынан оскуола директора Софронов И.К. кыттыыны ыллылар Абаҕа нэһилиэгин баһылыга Тимофеев М.И., Соморсун баһылыгын солбуйааччы Белолюбская Н.Г. «Буойун кэриэһэ» документальнай киинэ режиссера Павлов Н.О. Митинг кэмигэр «Күн», «Чараҥ» түмсүүлэр хоһоон аахтылар. Эбиэт кэннэ Б. Харысхал аатынан библиотекаҕа музейга экскурсия, Билиистээх сэриитин тула интэриэһинэй кэпсэтиилээх төгүрүк остуолу Альбина Степановна иилээн — саҕалаан ыытта. Онтон Павлов Н.О. оҥорбут «Буойун кэриэһэ»документальнай киинэтин премьерата буолла. Киинэни ырытыыга Николаева Е.Г., Данилова П.И., Старостина Алина, Лазарев В.И. уо.д.а киинэ туһунан санааларын эттилэр. Оскуола коллектива оҥорбут «Билиистээх сэриитин 100 сылыгар – 100 хаартыска» фотостендатын быыстапката (көрдөрдө Давыдова И.В.) киэн кэрэхсэбили ылла.
Ити курдук Билиистээххэ буолбут гражданскай сэрии хорсун буойуттарын Үрдүк ааттарыгар сүгүрүйэр тэрээһин 100 сыла толору ис хоһоонноохтук ааста.
Киһи этин — хаанын туругун, доруобуйатын бэйэтэ көннөрөр, чэбдигирдэр кыахтааҕын туһунан элбэхтэ суруйаллар. Дойду үрдүнэн доруобуйа күнэ буолбутунан сиэттэрэн ону итэҕэтэр, дакаастыыр икки кинигэни ааҕарга сүбэлиибин. Бүгүн Доруобуйа күнүгэр Баайтан эрэ улахан баай Баар эбит чэбдик эт-хаан. Биирдэ эмит сыытар арай Бүдүрүйэҕин сыры сыллаан… Чэбдик киһи булуо тапталы, Олоххо үгүс кэрэ тылы. Кини үрдүккэ да көтүөҕэ, Сир сиксигэр да тиийиэҕэ. (Иван Федосеев – Доосо)
Хас биирдии үүммүт күммүт туох эрэ суолталаах, бэлиэ күн буолар онтон бүгүн дойду үрдүнэн Доруобуйа күнэ. Доруобай чэгиэн олох туохтан кэлэрин туһунан мөлүйүөнүнэн араас кинигэлэр, киинэлэр, араас сырдатар матырыйааллар бөҕө хара баһаам. Киһи барахсан бу орто дойдуга баар буолуоҕуттан быһа, бары бүттүүн үйэни нөҥүөлээн уһуннук, чэгиэнник, дьоллоохтук олорор туһугар туруулаһан аҕай кэллэхпит.
Мин иннибэр икки кинигэни тутан олоробун. Онтон биирдэстэрэ Ксения Саввинова
“Эйиэхэ, эдэр киһиэхэ” диэн кыракый кинигэ. Аатыгар да этиллэрин курдук эдэр киһиэхэ анаммыт кинигэ. Манна сурулларынан чэгиэн туруктаах, уһун үйэлээх буолуохпутун сөп, өскөтө: Төһө кыалларынан иҥэмтэлээх, химията суох аһылыгы аһыахтаахпыт. Оҥоһуу, бэлэм ас туһата кыратын таһынан буортулааҕын билэбит. Күҥҥэ чаас аҥаара эрэ да үөрэ-көтө хамсанар-имсэнэр эккэр-хааҥҥар туһалаах. Онтон күн аайы дьарыктанар киһи истэриэскэ бэриммэт буоларын таһынан араас ыарыы үөскүүрүн сэрэтэ эбээт. Табах тардыы, арыгыны иһии – киһи доруобуйатыгар улахан өстөөх буоларын бары билэбит. Онтон иккис кинигэм Дмитрий Кустуров “Олоҥхо дойдутун хоһуун дьоно” кинигэтигэр “Полковник Анатолий Чомчоев биитэр сырдык санаа, үтүө дьулуур туһунан” ыстатыйатыгар маннык суруллубут. Төрөөбүт Далырыгар Анатолийы ырыган көрүҥнээх, эбиитин саҥа чоройо улаатан иһэн эмискэ ыарыһах буолбут уолу – чугас дьонуттан ким да байыаннай буолуо диэн түүлүгэр да көрбөтөҕө чахчы. Хантан уҥар кыдьык булбутун бэйэтэ да билбэт этэ. Арай туохтан эрэ сыыстарда да, хаанын баттааһына үрдүү, сүрэҕэ сэлибирии түһэрэ. Быраастар туохтан сылтаан ыарыы буолбутун быһаарбаттарыттан өһөспүт курдук, уол олохтоох быраас Самуил Михайлов библиотекатын хасыһан киирэн барбыт, үтүмэн учебниктары, справочникатыр түөрэн баран, эдэр Чомчоев бэдьэйэн сүүрүүнэн эрчиллиэххэ сөп эбит диэн түмүккэ кэлбит. Ыарыыта, кырдьык, ыһыктан, оскуолатын чэгиэн туруктаах бүтэрэр. Математикаҕа, физикаҕа, химияҕа сыһыаннаахтарга барыта “биэс” сыаналаах, биир да үһэ суох аттестатын туппутунан военкомакка иккиһин тиийэр (эрдэ сыыллыбыт эбит). Онно, ким эрэ соруйан оҥорбутун курдук, байыаннай училищеларга элбэх киһини ыытар разнарядканы тутан олорор кэмнэрэ буолан биэрэр. Аармыйаҕа бардаҕа ол. Благовещенскайга маршал К.К. Рокоссовскай аатынан Уһук Илиҥҥи үрдүкү команднай училищеҕа Саха сириттэн 11 киһи тиийэр. Онтон Чомчоев эрэ, экзаменнарын туйгуннук туттаран, соҕотоҕун ылыллар. Ыарыыттан букатын куоппут уол училищены да туйгуннук бүтэрэр.
Арай уол ыарыһах аатырарыгар эйэлэспит буоллун. Сэрэнэн дойдутуттан барбатын – ким билиэй, кырдьык да инбэлиит курдук сананан, таах сылдьан хаалыаҕын сөп эбит. Аһаах доруобуйаны туйгуҥҥа кубулуппут уол – билигин Сахабыт сиригэр биир тарбахха баттанар сүдү киһибит буолар.
Онон киһи олоҕо бэйэтиттэн, күннээҕи олоҕуттан, көрсөр дьонуттан тутулуктааҕын бары билэбит. Бэйэ — бэйэни харыстаһа, үтүөнү эрэ тутуһа, олохпут суолун чөл олох диэки хайыһыннаран олоруохха диэн бар дьоммун ыҥырабын.
«Подари радость-подари книгу» акция Сулҕаччыга
Акция ыытылынна Олунньу 10 күнүттэн — 18 күнүгэр дылы
Барыта 7 тэрилтэ кытынна:
“Сарыал” маҕаһыын (ИП Владимиров Илья Владимирович) , “Гермес” маҕаһыын (ИП Дыдаев Николай Гаврильевич), “Чычып-Чаап” уһуйаан (зав. Алена Егоровна Ефремова), Х. Максимов аатынан сынньалан киинэ (дир. Жанна Григорьевна Максимова), ОС Сулгача (нач. Вероника Василевна Максимова), олохтоох дьаһалта (баһ. Артем Германович Степанов),3 кылаас коллектива(кылаас салайааччыта Татьяна Иннокентьевна Данилова);
11 биирдиилээн дьон : Милана Афанасьевна Ксенофонтова, Александра Варфоломеевна Протодьяконова, Василий Александрович, Окс ана Григорьевна Неустроевтар, Раиса Иосифовна Стручкова, Зоя Петровна Рязанская, Ирина Семеновна Слепцова, Любовь Дмитриевна Еримеева, Саргылана Николаевна Рязанская, Марианна Семеновна Ксенофонтова уонна Степановтар дьиэ-кэргэн.
Книга – 67, ол иһигэр оҕоҕо аналлаах 14, сахалыы чараас кэпсээннэх кинигэ — 15
Халын уопсай тэтэрээт — 20, чараас тэтэрээт 45 шт., альбом 14, ручка, харандаас 35 шт., акварель, фломастердар 4 — түү шт., восковой харандаас набора 2 шт.
Хомуллубут кинигэ, канц.товар барыта нэһилиэкпит элбэх оҕолоох, ол иһиттэн 3 үөрэнээччилээх 9 — с дьиэ кэргэнигэр уонна соҕотох олорор саастаах төрөппүккэ түҥэтиллэн туттарылынна.
Сахалартан бастакы Кыһыл Знамя орденнаах Иннокентий Поисеевич Михайлов — Харачаас хорсун быһыыта.
Амма Солобуодата 1922с. 4 ый үрүҥнэр төгүрүктээһиннэригэр түбэһэн олорбута.
Ол кэмҥэ 54 саастаах Харачаас разведчик быһыытынан бастакы соруга куораттан Сулҕаччыга дылы хаайтарбыт кыһыл этэрээти араас тоһуурдары тумнан Аммаҕа дылы аҕалбыт эрэллээх байыас буоларын көрдөрбүтэ.
Иккис сырыытын соруга: бойобуой расшифровка суругу куоракка тиэрдии этэ. «Миигин итэҕэйэр буоллаххытына, 40 киһи оннугар икки табаарыһы илдьэрбин көҥүллээн” — диэбит Харачааһы Кыһыл гарнизон командира Котрус алҕаан атаарбыта. Барыан иннинэ дойдутугар Сулҕаччыга баран 10 саастаах уолун сыллаан ылбыта уонна Амматтан аҕалбыт кэһиитин үс саахары туттарбыта. Эмээхсинигэр ыраах айаҥҥа барар буолбутун кэпсээн уонна мохуорка кутуллубут саппыйатын биэрэн, эйэ дэмнээхтик олорбут доҕорун хатыҥыр илиитин бобо тутан быраһаайдаһан аргыыйдык тыаһа суох тахсан барбыта. Дойдуну сири — уоту үчүгэйдик билэр Сэмэн Васильевы — Байанай диэн хос ааттаах булчуту уонна Аммаҕа олорор Егор диэн нуучча политсыылынай уолун, нууччалыы — уу сахалыы билэр 33 саастаах Александр Чурины ыҥыран, үһүөн сылаас таҥас кэтэн ыраах айаҥҥа туруналлар. Харачаас улахан ыт үтүлүгүнэн далбаатыы-далбаатыы “Доҕоттоор, этэҥҥэ тиийиэхпит, Амманы бандьыыттарга былдьатыман!” — диэн хаһыытаабыта. Күнүһүн халыҥ хаары тоҕу кэстэрэн тыа быыһынан, түүнүн от үрэхтэринэн от – мас тиэйэр суоллары тутуһан сэрэхтээхтик айаннаабыттара. Күрүөлээх окко аттарын хаптаран ылаллара. -50 кыраадыс тымныыга айаннааһыны аттар тулуйбатахтара. Байанай Сэмэн атын сиһэ бааһыран ыалга киирэн бэрэбээскэлэммиттэрэ. Сотору кэминэн үрүҥнэр эккирэтэн кэлэн Сэмэн Байанай атын суулларбыттара, бэйэтин Бүтэйдээххэ олорор үрүҥнэр штабтарыгар илдьэн эрэйин эрэйдээн, сорун сордообуттара, ол тухары разведчик биир да тылы саҥарбакка геройдуу өлбүтэ. «Күүлэлээх» диэн сиргэ Харачаастаах Чуриҥҥа эмиэ сыыһа суолу ыйаннар саа тыаһа хабылла түһэр да Александр “Сиэтилээр!” — диэн хаһыытын Харачаас кулгааҕын уһугунан истэн хаалар. Ата саа тыаһын истэн хоруйа түһэр. Харачаас саатын сулбу тардан ыларын кытта аны Чурин ата хорус гынан бу кэлэр. Онно олоро охсон буулдьалары, силлиэни быыһынан айаннаан, онтон бэйэтин Тииҥнэй ата эккирэтэн кэлэн онно ойон көтүтэр. Айанын төрдүс күнүгэр Өлүөнэ өрүс тардыыта бэстэр быыстарынан түһэн истэ5инэ — “Руки вверх!“ хаһыы иһиллэн Харачаас – “Ыйаах Амматтан, Якутскай байыахал наада” -диир. Бэргэһэтин устан итиннэ сурук баар диир, ону арыйбыттара бэргэһэтин иһигэр баар суруга ааҕыллыбат гына буулдьанан илдьи баран хаалбыт. — “Бу сатаналар ыт гына сыспыттар буолбаат“ дии-дии аны этэрбэһин устан, икки уллуҥ быыһыттан түөрт муннук сурук таһаарар.. 50 кыраадыс тымныыга түөрт кун тохтоло суох тоһуурдары ааһан, Харачаас сэттэ кун өйө суох сыппыта.8-с кунугэр дьэ олорон аһаабыта,улаханнык сэбиргэхтэтэн олордо5уна, балыыһаҕа Платон Ойуунускай, Исидор Барахов киирэн кэлбиттэрэ — Котрус этэрээтин доброволеһын Иннокентий Поисеевич Михайловы Кыһыл Знамя уордьанынан наҕараадалыырга диэн телеграмма аахпыттара. Ити курдук сорудах чиэстээхтик толоруллубута. Ол түмүгэр бандьыыттар төгүрүктээһиннэригэр түөрт ый хаайтаран олорбут Амма сэлиэнньэтэ босхоломмута.
Бүгүн Баһылай Харысхал аатынан библиотекаҕа Ильмень күөлгэ исследовательскай үлэ 2022с. түмүгүнэн, музейга «Эдэр Карбышевецтар» этэрээттэн Яковлев Дима, Иванов Борис, салайааччы Алексей Сөргеевич Кириллин боевой экспонаттары, маһынан постамент оҥорон, хаартыскалары ыыппыттара, ол проекпытыгар, музей өттүттэн стенд бэлэмнээн оҥотторуу, экспонаттары ыраастааһын үлэтэ баран бүгүн ону презентациялаан, олунньу ый 23 күнүгэр Ильмень күөлгэ буолбут харах уулаах сэрии 80 сылын көрсө, оскуола оҕолоругар дойдуга бэриниилээх буолууга тэрээһин буолла. «Генерал Карбышев» (Е.Г. Решин сур.) кинигэнэн слайд презентация оҥорон оҕолорго «карбышевецтар» диэн кимнээҕин билиһиннэрии, «Ленинград, Сталинград, Ильмень» кинигэ быыстапкатын көрөн, викторина ыытылынна.» Бу 1960с. тэриллибит «эдэр карбышевецтар» 20 тыһыынчалаах эдэр ыччат, оҕолор хамсааһыннарыгар Мээндиги оскуолатыттан педагог Нестерева П.И. , директор Софронов И.К., завуч Давыдова И.В., Нестерев Е.Е. бу хамсааһыҥҥа кыттыыны олоххо киллэрэн, билигин Республикаттан 4 этэрээт иһигэр Мээндигиттэн иккис сырыыны учуутал Кириллин А.С. салайааччылаах Аман Павлов, Ньургун Старостин Ильмень күөл толоонугар айаннаатылар.
Ситиһиини! Бүгүҥҥү тэрээһин үрдүк таһымҥа барда.
Баһылай Харысхал аатынан библиотека.
Сарсын кулун тутар 2 күнүгэр, 1923с. Амма улууһун, Мээндиги нэһилиэгин Билиистээх алааһыгар (бөһ. н 2км) Саха сирин үрдүнэн буолбатах элбэх өлүүлээх гражданскай сэрии буолбута, 100 сылын туолар. Бу кыракый 800×500м алааска Кыһыл хамандыыр Курашов Ефим Иванович — Дед Курашов (Тверск.губ.төр.) Петроградскай полката (500 киһилээх), Абаҕа Саһыл сыһыытыгар 18 күн муустаах осадаҕа сэриилэһэ сытар И.Я. Строд (латвиец) этэрээтин (97 к. өлбүтэ) быыһыы кэлэн иһэн Билиистээххэ генерал Пепеляев А.Н. (Томск к. төр.) үрүҥнэр (700 киһилээх) тоһуурдарыгар түбэһэр. Краевед Г.Ф Алексеев кэпсээбитинэн кырыктаах сэрии 6.5 чаас устата кыдыйсыынан түмүктэнэн (штыковойунан эмиэ) икки өттүттэн 200 кэ эдэркээн 20-30дылы саастаах ыччаттар охтубуттар. (Б. Харысхал кэпсээбитинэн 500 киһи өлбүт диэн). Бу охтубут саллааттары олохтоох нэһилиэнньэ көмпүт. 1967с. Соморсунтан бырааттыы Коммунар, Иннокентий Кузьмич.Лаза ревтар, Сатаҕайтан оччотооҕу студент Захаров С.А. манна Кыһыл саллааттарга анаан 4м. үрдүктээх обелиск (рекон. 2015с. Степанов А.В., Филиппов Г.А.) туруорбуттара. Аны бу алааска Георгиев, орденнаах үрүҥ офицердарга анаан 2017с. Кэриэс туруоруллубута (оҥор.Степанов А.В., Харысхал салайыытынан краеведтар идеялара этэ). Бу А мма сэриитигэр охсуспут 29саастаахСтроду «Якутский Чапаев», 31с. Курашову «Дед Курашов», 32саастаах Пепеляевы «Сибирский Суворов» диэн норуот ааттаабыта. Гражданскай сэриини интэриэһиргиир буоллаххытына тоҕо Якут. уобалас упр. председателя, учуутал П. Куликовскай Аммаҕа яд сиэн өллө, тоҕо Строду, Пепеляевы 1938с. репрессияҕа 20 хонугунан быысаһан ыттылар полный кавалер. георг. кириэстээх , 3-түү Кыһыл Знамя орденнаах дьоннору, тоҕо Пепеляевы 1920с. Харбиҥҥа дьиэ кэргэнинээн олордоҕуна саха интеллигенцията Саха сиригэр ыҥырда, тоҕо үрүҥнэр сүдү күүстэрин самнарбыт Билиистээх сэриитин билбэттэрий, тоҕо элбэх… Алампа эппитинии «Халлаан былыта,уу долгуна,киһи эҥкилэ суох буолбат!»… (Алампа) Гражданскай сэрии туһунан кинигэлэри ааҕын!
28 февраля к национальному дню здоровья в Соморсунской библиотеке для учащихся 8 — 9 классов провели профориентационную встречу с медиками, проработавшими более двадцати лет в сфере здравоохранения на тему «Ценности здорового образа жизни». Медбрат высшей категории Семен Кононович, акушер Чара Васильевна и фельдшер — лаборант Любовь Петровна рассказали о выборе профессии, о нелегкой, но благородной миссии медицинского работника, о соблюдении ЗОЖ с молодых лет. Для всех посетителей была организована книжная выставка с фотографиями и проведен обзор выставленных книг.
Бөтүҥнэр дьыктаан суруйуутугар көхтөөхтүк кытталлар.
Сылын аайы Республикабыт ыытар, үгэс буолбут дьыктаан суруйуутугар, биһиги нэһилиэкпит эмиэ көхтөөхтүк кытынна.
Дьыктааны аахта Н. Е. Иванова аатынан оскуола саха тылыгар уонна литэрэтиирэтигэр учуутала Лазарева Анастасия Николаевна.
Дьыктааны суруйууга быйыл уопсайа 16 киһи кыттыбыттан 10 киһи биир да сыыһата суох суруйан, «Бастыҥтан бастыҥ суруксуттар» ааты ыллылар. Дьяконова Мария Ксенофонтовна, Назарова Ида Иннокентьевна бу хаһыс да сылларын сөпкө суруйар дьоммут буолаллар. Гоголева Дария Егоровна, Дьяконова Марта Константиновна, Иванова Мария Денисовна, Ларионова Долгууна Степановна, Мартынова Вилена Дмитриевна, Новикова Людмила, Семенова Оксана Николаевна, Харитонова Елена Васильевна, «Бастыҥ суруксут» 3 киһи Семенова Юлия Андреевна, Эверстова Сахаяна Семеновна, Слободчикова Анна Владимировна. Уонна 3 киһи «Үчүгэй суруксут» аатын сүктүлэр, Самсонова Туяра Петровна, Ефстафьева Анна Николаевна, Степанов Сандал Михайлович.
Быйыл хаһааҥҥытааҕар да элбэх кыттааччы, бастыҥтан бастыҥ аатын ылыан ылла, бу наһаа наһаа хайҕаллаах киһини үөрдэр.
Майская сельская библиотека
Прошла декада Дня родного языка и письменности в Республике Саха (Якутия), также и в нашем наслеге.
В школе были проведены библиотечные уроки в третьем и четвертом классах.
Уроки завершили мас-игрой «Оладьи». Было очень интересно наблюдать с каким азартом пытаются поставить оладушки на столбики.
Молодежь Майского наслега прочитала «Научные труды» Кулаковского А.Е. о значимости якутского языка в целом.
18 февраля провели Республиканский диктант по якутскому языку в рамках мероприятий, посвященных Дню родного языка и письменности в РС (Я) в стенах Майской СОШ им. Е.Л.Чистякова в кабинете школьной библиотеки.
Целями проведения диктанта «Сахалыы дьыктаан» являются поддержка и повышение статуса якутского языка, сохранение и развитие, любви и уважения к народу, бережного отношения к якутскому языку.
В диктанте было пять участников, текст читала Михайлова Ю.Н. – библиотекарь-педагог:
- Богданова Л.В. – зам.главы МО «Майский наслег»;
- Илларионова М.А. – учитель русского языка и литературы;
- Стручкова А.С. – учитель русского языка и литературы;
- Пудова П.Г. – учитель физкультуры;
- Черкашина М.В. – учитель якутского языка.
Не смотря на сложный текст Алтан Сарына «Киэһээ айан» написали на отлично «Первый из первых»: Богданова Л.В., Илларинова М.А., Стручкова М.А., Пудова П.Г., на «Хорошо» Черкашина М.В.
После диктанта по дополнительным заданиям было обсуждение значений отдельных слов, которая оказалась очень интересным и познавательным.
Гл.библиотекарь Майской с/б Устинова А.Л.
Майская сельская библиотека
«Через книгу в мир материнства»
14 февраля стартовала республиканская акция «Подари радость – подари книгу».
Цель акции была подарить радость многодетным семьям и семьям попавших в трудную ситуацию, одиноким пожилым жителям, создать книжный клуб.
Наша семья Устиновых решила помочь молодой семье Суздаловым. Подарили детям раскраски, пазлы, канцтовары, Марианника были очень рада в помощи и вниманию.
Очень хочется рассказать о моей любимой, жизнерадостной читательнице с детских лет Марианнике Петровне Суздаловой (Петровой).
Марианника родилась 27 февраля 2001 году в селе Покровка Амгинского улуса.
Как и все дети посещала детский сад, переступила порог первоклассницей Майскую среднюю общеобразовательную школу им. Е.Л.Чистякова, училась и трудилась, как и все дети в летнем лагере, волонтером, осенью во время практики и помогали затаривать зерно для СХПК «Амгинский», а также ездила в Булун в уборке урожая овощей. В старших классах перевелась в МКОУ «Амгинская С(К)ОШИ». Училась в школе на «4» и «5», была гордостью школы, была самой лучшей ученицей за все время коррекционной школы, кроме учебы занималась спортом: масс-реслинг, штанга. Участвовала на улусных и республиканских соревнованиях, имеет 16 медалей за призовые места, как говорят, возлагала большие надежды по спорту. Когда Марианника попала в аварию, учителя своей любимой учение, выпускнице помогли денежными средствами, организовали дежурство в больнице…нужно им сказать, большое огромное спасибо за взаимопонимание, человечность, поддержку в трудную ситуацию. Лучшие хирурга улуса и республики боролись за ее жизнь. По велению судьбы, большой воле и силе Марианника вернулась в любимую семью: мужу, детям и маме, в родную деревню.
В 2018 году успешно окончила школу, ездила поступать, встретила первую любовь. В 2019 году по велению судьбы вышла замуж за Бологурского парня Суздалова Александра Михайловича. Александр, как и Марианника любит спорт, КМС по боксу.
В 2019 году родился в семье первый сын, внук. В данный момент у них три сына, ждут четвертого ребенка-девочку. Хотя ей не пришлось работать, не успела получить трудовую книжку, но так получилось, что получила статус многодетная Мама. Но, не смотря на молодой возраст Марианника очень трудолюбивая. Прекрасно умеет вязать, шить, вкусно готовить и стряпать, а любимое хобби это собирать алмазную мозаику. Из многих работ подарила матери Наталье Петровне, одну картину подарила в Амгинский роддом.
Марианника очень хорошо плавает, любит купаться, собирать грибы и ягоды, рыбачить удочкой, гулять и отдыхать с семьей на природе. Любовь к природе в детстве привил старший брат Александр: любить природу, реку Амгу, а также научил плавать и рыбачить. Хотя у нее совсем мало времени, но все-таки не забывает посетить сельскую библиотеку, но книжки выбирает уже своим детишкам-мальчишкам, очень любят слушать сказки, рассказы.
На этой ноте хочется пожелать ей крепкой семье крепкого здоровья, счастья, любви и поздравить с днем рождения (27 февраля исполнится 22 года) и с наступающим весенним праздником 8 марта!
Олунньу 18 күнүгэр библиотекаҕа -төрөөбүт төрүт тыл уонна сурук-бичик күннэригэр аналлаах Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Сахалыы дьыктаан» ааксыйаҕа кыттыыны ылан Алтан Сарын «Киэһээ айан» сахалыы дьыктаан сурулунна.
Барыта 9 киһи суруйда, биир да сыыһата суох Улахан»Бастыҥтан бастын суруксут» ааты Заборовская В.Т, Дуюкова А.И, онтон биирдии сыыһалаах «Бастыҥтан бастыҥ суруксут» ааты Иванова А.П., Нестерева П.И., Деляева А.А., Лазарева Н.А., Владимирова Л.П., «Бастыҥ суруксут» ааты Кириллина Т.Н., «Үчүгэй суруксут» ааты Иванова С.И. ыллылар. Махтал буоллун кыттыбыккытыгар!
Төрөөбүт тыл уонна сурук — бичик күнүн декадатын чэрчитинэн олунньу 18 күнүгэр нэһилиэкпитигэр бэрт сэргэх тэрээһин буолан ааста. Ол курдук бүтүн республикатааҕы акцияҕа кыттыһан «Сахалыы дьыктаан» суруйдубут. Быйылгы дьыктааммыт тиэкиһэ языковед, лингвист, гражданскай сэрии кыттыылааҕа Г.В. Баишев — Алтан Сарын 125 сааһынан «Киэһээ айан» айымньытынан сурулунна. Бастыҥ суруйааччы ааты «Кэскил» оҕо кыһатын иитээччитэ Л.И. Никифорова ылла. «Сүөгэй сыттаах Сахам тыла» кинигэ быыстапката туран кэлбит дьон сэҥээриитин ылла. Салҕыы нэһилиэк тэрилтэлэрин икки ардыларыгар интеллектуальнай оонньуу ыыттыбыт. Күүстээх киирсии түмүгүнэн «Иэйии» культура киинин хамаандата бастакы, оҕо кыһатын уонна ОдьКХ холбоһуктаах хамаандата иккис, олохтоох дьаһалта үһүс миэстэҕэ тигистилэр. Кыттыбыт дьоммут бары хайҕал суруктаах, илии тутуурдаах үөрэн тарҕастылар.
Сыллата ыытыллар сахалыы дьыктааҥҥа кыттааччылар саха тылын сүмэтин иҥэринэ сылдьар, саха тылынан суруйууну сэҥээрэр ааҕааччыларбыт кэлэн кыттыыны ыллылар. «Бастыҥ суруксут» аатын Софронова Варвара Афанасьевна уонна Наумова Амгалена Афанасьевна ыллылар, «Үчүгэй суруксут» аатын Кузьмина Елизавета Степановна уонна Скрыбыкина Анна Васильевна ыллылар. Сахалыы саҥарар уонна суруйар дьоҕурбутун сайыннара — сайда туруоҕуҥ.
«Подари книгу — подари радость» акцияҕа көхтөөхтүк кыттан спонсордаабыт дьоммутугар — сэргэбитигэр махтанабыт. 5 эдэр уонна элбэх оҕолоох ыалларбытыгар анаан туттардыбыт: Тимофеевтар, Окороковтар, Ефимовтар, Роббектар уонна Степановтар дьиэ – кэргэттэригэр.
Олунньу 18 күнүгэр олус үчүгэй тэрилтэлэр икки ардыларынан нэһилиэкпитигэр төрөөбүт тыл, сурук бичик декадатын түмүктүүр «Өркөн өй» тэрээһин буолла, бары олус диэн тэринэн кэлбиттэр😍 кыттыбыт тэрилтэлэргэ барҕа махтал тылларын аныыбыт🙌🏻
Күрэх түмүгүнэн
1 миэстэ — Сайдыс — А.П. Рязанскай аатынан орто оскуола
2 миэстэ — Далбардар — олохтоох дьаһалта
3 миэстэ — Чэчир уһуйаан
Биһирэбил бэлиэ — Харысхал — балыыһа уонна ОЖьКХ холбоһуктаах хамаандата;
Өрүүтүн да маннык көхтөөх, түмсүүлээх буолуоҕун✊🏻✊🏻✊🏻
Соморсун библиотека:
Олунньу ый 4 күнүгэр Ийэ тыл сырдыгын тарҕата, Ийэ тыл күүһүн, абын — хомуһунун иҥэринэ сылдьар биир дойдулаахпыт Любовь Егоровна — Сүүмэҕи кытта истиҥ көрсүһүүгэ кэлбит ааҕааччыларбытыгар махтанабыт.
Дьахтар поэзиятын ураты тыыннаах, Амма кэрэ айылҕатын строкаларыгар иҥэрэ сылдьар Л. Горохова — Сүүмэҕи кытта истиҥ сэһэргэһиигэ кэлбит ааҕааччыларбытыгар махтал — таптал.
Киэһээ өттүтүгэр эдэр ийэлэри кытта көрсүбүтэ
Олунньу ый 13 күнүгэр «Ийэ тыл уонна сахалыы сурук-бичик» күнүгэр А.П. Рязанскай аатынан Соморсун орто оскуолатыгар торжественнай линейка, 7 кылаастарга Суорун Омоллоон айымньыларын уус ураннык аахтыбыт.
Педагог уонна наставник күнэ Сулҕаччыга үөрүүлээхтик аһылынна
Сулҕаччы нэһилиэгин олохтоох дьаһалтата, Х. Максимов аатынан культура киинэ, саха народнай суруйааччыта Д.Ф. Наумов-Миитэрэй Наумов аатынан библиотека тэрийиилэринэн олунньу 15 күнүгэр тэрээһиннээхтик Россияҕа “Педагог уонна наставник” сылын арыйыыта уонна республика үрдүнэн ыытылла турар “Төрөөбүт тыл, сурук-бичик” нэдиэлэтин чэрчитинэн “Өркөн өй” интеллектуальнай оонньуу сэргэхтик ыытылынна. Биһиги нэһилиэкпит улууска биир самай кырдьаҕас оскуолалааҕынан биллэр. Бу соторутааҕыта нэһилиэкпитигэр үөрэхтээһин киирбитин 150 сылын бэлиэтээбиппит. Амма улууһун бастакы баһылыга А.П. Рязанскай быһаччы өйөбүлүнэн тутуллубут бастакы оскуолабыт дьиэтэ номнуо 100 тахса саастанна. Боростуой дьону ааҕарга-суруйарга үөрэппит таҥара дьиэтин үлэһиттэриттэн саҕалаан, оскуолабытыгар араас кэмнэргэ бэртээхэй учууталлар, дьииннээх норуот педагогтарынан аатаныахтарын ааттанар Н.Е. Ефремова, К.С. Ефремов, М.Н. Максимов, З.Н. Михайлова уо.д.а. үлэлээн ааспыттара.
Маны барытын бэлиэтээн туран, үөрүүлээх чааска Сулҕаччы нэһилиэгин аҕа баһылыга А.Г. Степанов мустубут дьону барыларын эҕэрдэлээтэ уонна нэһилиэк икки бөһүөлэктэрин оскуолаларыгар уонна уһуйааннарыгар өр сыл үлэлээбит, үүнэр көлүөнэни үөрэтиигэ элбэх сыраларын уурбут ветеран учууталларыгар уонна иитээччилэригэр Россияҕа биллэриллибит “Год педагога и наставника” сыл бэлиэлэрин махтанан туран туттарда: И.И. Константинов — Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сулҕаччы орто оскуолатыттан: СР үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, уһун сылларга бэриниилээхтик оскуола директорынан үлэлиир А.И. Никифоровка, СР үөрэҕириитин туйгуна, учууталлар учууталлара, үйэтин тухары кыра кылаас учууталынан ситиһиилээхтик үлэлээбит Тарасова А.Д., өр сыл технология учууталынан үлэлээбит, СР үөрэҕириитин туйгуна, учууталлар учууталлара Рязанская З.П., педагогическай үлэ ветерана Кульбертинов В.Т., РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһиттэрэ, СР үөрэҕириитин туйгуннара Р.И. Стручковаҕа, В.В. Даниловаҕа, СР үөрэҕириитин туйгуна Е.П. Михайловаҕа, СР үөрэх систематын туйгуна Р.П. Винокуроваҕа, оскуола социальнай педагога А.Ф. Кириллинаҕа, “Идэҕэ бэриниилээх буолуу” бэлиэ хаһаайката, педагог-библиотекарь М.А. Никифороваҕа. Итинник бэлиэ туттарылынна СР үөрэҕириитин туйгуна, өр сыл үтүө суобастаахтык Сулҕаччы нэһилиэгин “Чычып-Чаап” уһуйаан сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит Л.П. Ивановаҕа, уһуйаан иитээччилэринэн үтүө суобастаахтык өр сыл үлэлээбит РФ уопсай үөрэхтээһин бочуоттаах үлэһитэ, СР үөрэҕириитин туйгуна Е.Ф. Рязанскаяҕа, СР үөрэҕириитин туйгуннара Р.Н. Константиноваҕа, Е.С. Фоминаҕа, О.Т. Феофановаҕа, О.В. Даниловаҕа. М.Н. Сибиряков аатынан Сэргэ-Бэс уопсай үөрэхтээһин оскуолатыгар үгүс сылларга кыһамньыларын ууран туран үлэлээбит уонна үлэлии сылдьар педагогическай үлэ ветераннара :РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах, СР үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, үгүс сылларга Сэргэ-Бэс оскуолатыгар директорынан үлэлээбит, билигин начальнай кылаас учууталынан ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар М.Э Борохинаҕа, СР үөрэҕириитин туйгуннара М.М. Удинаҕа, Р.М. Жирковаҕа, СР профкомун кыһыл көмүс бэлиэтин хаһаайына П.Н. Иннокентьевка, В.М. Васильевка, СР үөрэҕириитин туйгуна, өр сылларга “Чуораанчык” оҕо уһуйааныгар сэбиэдиссэйинэн, иитээччинэн үлэлээбит И.П. Петроваҕа, “Чуораанчык” оҕо уһуйааныгар иитээччинэн, Сэргэ-Бэс оскуолатыгар начаалынай кылаас учууталынан үлэлээбит А.Д. Максимоваҕа, “СР оскуола иннинээҕи оҕо сайдыытыгар киллэрбит кылаатын иһин” бэлиэ хаһаайката, оскуола-сад социальнай педагога С.В. Баишеваҕа, иитээччи Л.Н. Пестряковаҕа уо.д.а.
Дьоро киэһэҕэ Сулҕаччыга “Педагог уонна наставник” сылын аһар чуорааны тыаһаттылар СР үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, уһун сылларга бэриниилээхтик И.И. Константинов — Дэлэгээт Уйбаан Сулҕаччы орто оскуола директорынан үлэлиир А.И. Никифоров уонна директор эбээһинэһин толорооччу И.Г.Окороков уонна Сулҕаччы оскуолатын учууталлара, биир идэлээхтэрэ, педагогическай үлэ ветерана, СР культуратын туйгуна, норуот ырыаһыта А.Д. Тарасова-Арылы суруйуутугар оскуолаларын гимнин өрө көтөҕүтүүлээхтик ыллаатылар.
Үүнэр көлүөнэни иитии сыралаах үлэ ветераннарын аатыттан дириҥ ис хоһоонноох харда тылы А.И. Никифоров эттэ. Көрөөччүлэргэ, учууталларга, иитээччилэргэ эҕэрдэлэрин Сулҕаччы орто оскуолатын директорын эбээһинэһин толорооччу И.Г. Окороков, М.Н. Сибиряков аатынан Сэргэ-Бэс оскуола-саадын директора Е.А. Христофорова, “Чычып-чаап” уһуйаан сэбиэдиссэйэ А.Е. Ефремова тиэртилэр. Уһун сылларга омук тылын учууталынан үтүө суобастаахтык үлэлии — хамсыы сылдьар Р.И. Стручковаҕа үбүлүөйдээх сааһынан сибэкки дьөрбөтүн туттардылар.
Дьоро киэһэ иккис чааһыгар “Өркөн өй” оонньуу ыытылынна. Барыта иккилии киһилээх 10 команда (педагог уонна кини наставнига) оонньоотулар. Оонньуу түмүгүнэн муҥур кыайыылаах аатын Максим Сибиряков аатынан уопсай үөрэхтээһин оскуолатыттан С. В.Баишева, Л. Н. Пестрякова ыллылар. И.И. Константинов-Дэлэгээт Уйбаан аатынан оскуолаттан А.С. Данилова, Л.Д. Охлопкова састааптаах командата 1-кы миэстэ уонна Р.И. Стручкова уонна А.С. Еримеева 3-с миэстэ уонна Сулҕаччытааҕы “Чычып-Чаап” уһуйаантан Р.Н. Константинова, А.К. Баишева командалара 2-с миэстэ буоллулар. Кыайыылаахтарга, кыттааччыларга барыларыгар грамота, “Туоһу сурук” уонна өйдөбүнньүк бэлэх туттарылынна. Маны сэргэ бу күн кулууп фойетыгар
Сулҕаччы оскуолатын киэн туттар ветеран учууталларын уонна “Чычып-чаап” уһуйаан иитээччилэрин ситиһиилэрин кэпсиир бэртээхэй быыстапка турда.
Елена Попова
Олунньу 13 күнүгэр «Төрөөбүт тыл сурук-бичик» күнүн «Дуораанык» уһуйан коллектива бэрт уратытык бэлиэтээтэ.
Уһуйаан музыкальнай салайааччыта Мартынова Т.З. хомус дьүрүскэн доҕуһуолунан арыйда. Салҕыы эҕэрдэ тылы уһуйан сэбиэдиссэйэ Кононова П.П. эттэ. Олохтоох библиотека уһуйаан үлэһиттэригэр бүгүҥҥү күҥҥэ аналлаах 4 түһүмэхтэн турар оонньуу бэлэмнээтибит. Икки хамаандаҕа арааран оонньуубутун ыыттыбыт.
1 түһүмэх — Викторина.
2 түһүмэх — Өс хоһоонун ситэрии.
3 түһүмэх — Нууччалыы тыллары тылбаастааһын.
4 түһүмэх — Саха суруйааччыларын айымньыларын таайыы (пантомиманан).
Түмүккэ хамаандалар бааллара тэҥ буолан «Доҕордоһуу» кыайда.
Сүрүннүүр иитээччи Мартынова Г.К. Дэхсилээхэп «Дьоллоох саас» кинигэтиттэн латыынныы суруллубут 3 хоһоонун тылбаастыырга холонон көрөргө ыҥырда. Бэриллибит бириэмэ бүтүөр диэри тылбаас оҥоһуллан, киһи син тылбаастыыһык диэн түмүккэ кэллибит. Инникитин өссө хас да хоһоону тылбаастыырга ыҥырда.
«Төрөөбүт тыл сурук-бичик» күнэ уһуйаан үлэһиттэригэр атын хайысхалаахтык, сэргэхтик ааста.
«Подари радость-подари книгу» республиканскай акция олус тэрээһиннээхтик ааста. Ол курдук 14 амарах санаалаах Сэргэ-Бэс олохтоохторо 7 дьиэ кэргэҥҥэ сэмэй дьэрэкээн кинигэлэри, үөрэххэ туттуллар тээбириннэри бэлэхтээн улахан хамсааһыҥҥа бэйэлэрин сэмэй кылааттарын киллэрдилэр.
Тыл күнүгэр аналлаах нэдиэлэ олунньу 13 кунугэр аһылынна. Аһыллыы саха бастыҥ дьүрүһүй тыастаах хомуһунан доҕуһуолланна, оһуохайынан биһирэмнэннэ. Медиаурок буолла. Ону тэҥэ республиканскай тест ыытылынна. Нэдиэлэ устата араас тэрээһиннэр барыахтара. Ол курдук «Аман өс», «Квест — оонньуу» ыытыллыаҕа. Сахалыы дьыктаан суруллуоҕа. Кылаас чаастара, дорҕооннохтук ааҕыылар буолуохтара.
Үйэлээх таптал
Кэхтии даҕаны кэрэлээх
Кэпсээҥҥэ киирэр сэһэннээх,
Кэрэхсэнэр үтүө түгэннээх
Кэрэтийэр абылаҥнаах эбит.
Сүдү кырдьаҕастар эйэлээх
Сайаҕас сайдам сыһыаннарын,
Сырдык, ыраас эйгэлэрин
Сөҕө-махтайа,долгуйа көрдүм.
Хайҕаһа көрсүбүт харахтара
Харыстаһа,ытыктаһа сэҥээрсэллэр,
Хайа-хайалара үөрүү күлүмэр
Хардаран истиҥник сипсиһэллэр.
Баар эбит, баар эбит бу сиргэ
Биирдэ эрэ бэриллэр кэрэ,
Балысхан аргыстаах дьол
Бэлэх курдук- үйэлээх таптал.
ТАТЫЙААС
Чапчылҕан.
❤️❤️❤️
Кыһыл көмүс сыбаайба
Тапталы-таҥара оҥостубут
Таптал-абылаҥнаах түгэнигэр,
Таптал-дьоро киэһэтигэр
«Кыһыл көмүс сыбаайбаҕа»
Биир туспа ураты кэрэлээх
Баай ис куттаах ыалларга,
Баҕа санаа барҕа тыллара
Барыта кинилэргэ эрэ ананна.
Кыыстаах уол курдук санаһаннар
Кыбыстан,килбигийэ тэтэрэн,
Эдэр эрчимнээх саастарын
Эргитэн,долгуйа санаатахтара.
Бу өрөгөй күнүн көрсөөрү
Олох араас тургутууларын,
Киэҥ,холку толкуйдарынан
Муударай мындыр көрүүлэринэн…
Көмүс ньээкэ уйаларын оҥостон,
Ил-эйэни кытта эҥэрдэһэн,
Анаммыт дьылҕаларын сэрэнэн
Сүрэхтэригэр суулаан,үргүппэккэ…
Күннээх халлаан анныгар
Кэскиллэрин тэнитэн,
Үйэлээх кэрэни бэлэхтэһэн
Үтүөҕэ тардыспыт бэлиэлэрэ…
Кинилэр сирдээҕи аанньаллара,
Күлүмүрдүүр чөмчүүк таастара,
Олохторун сиэдэрэй оһуордара,
Оҕолоро,сиэннэрэ,хос сиэннэрэ…
Сибэкки курдук сир симэхтэрэ,
Сарсынҥы күннэрин эрэллэрэ,
Сып-сымнаҕас истиҥ иэйиилэрэ,
Сып-сылаас нарын тапталлара.
Таптал-кутаатын сөҕүрүппэккэ,
Таптал -уотун салгыы күөдьүтэн,
Таптал-баар сүдү дьол диэн
Таптал-муҥутуур чыпчаалын дабайыҥ.
ТАТЫЙААС
Чапчылҕан
❤️❤️❤️
Олунньу 13 күнэ— сахалартан бастакы тыл үөрэхтээх учуонай, уhулуччулаах сырдатааччы, саха маассабай суругун-бичигин төрүттээччи, сахалыы тылынан бастакы үөрэх кинигэлэрин суруйбут, бэчээттэтэн таһаарбыт Семен Андреевич Новгородов төрөөбүт күнэ.
Саха £рөспүүбүлүкэтин Президиэнин Ыйааҕынан сылын аайы бу күн Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнэ бэлиэтэнэр.
Олунньу 13 күнэ — Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнэ!
Илларионова Р.В. аатынан Чакырдааӄы сельскэй библиотека эһиэхэ анаан тургутук бэлэмнээтэ. Киирэн кыттын, билиигитин хаӊатын!!
Олунньу 10 күнүгэр «Төрөөбүт тыл сурук-бичик» нэдиэлэтин чэрчитинэн Амма-Наахара олохтоох библиотеката «Дуораанчык» уһуйаан оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах улахан болох оҕолоругар ыалдьыттаатыбыт.
Оҕолорго Саха тылын сүмэтэ, бараммат баайа саха тылыгар сытарын, кини сүппэтин туһугар сахалыы чоп курдук билэр, сахалыы кэпсэтэр, сахалыы кинигэлэри, остуоруйалары аа5ыахтаахпыт туһунан кэпсэттибит.
Элбэх оҕо сахалыы остуоруйалары, олоҥхону билэллэр. Уһуйаннарыгар иитээччилэрэ Татьяна Ивановна, Фекла Елисеевна, дьиэлэригэр төрөппүттэрэ сахалыы остуоруйалары ааҕаллар, кэпсииллэр эбит.
Билиилэрин тургутан оҕолорго остуоруйаларынан викторина ыыттыбыт. Тургутук түмүгүнэн элбэх остуоруйаны таайдылар: Захаров Марк, Устинов Сандал, Александров Саша, Пахомов Ганя. Кыайыылаах уолаттарга уонна кыттыбыт оҕолорбутугар барыларыгар минньигэс кэһиибитин туттартаатыбыт.
Инникитин өссө элбэх кинигэ уларсан ааҕалларыгар, иллэҥ кэмнэригэр олохтоох библиотекаҕа күннэрин атааралларыгар ыҥырдыбыт.
🧩🧩🧩Болугурдааҕы олохтоох библиотека төрөөбүт тыл, сурук-бичик күнүнэн эҕэрдэлээн, «Сөпкө толкуй» харысхалы сынньана таарыйа киирэн хомуйаргытыгар🙌
Абаҕа нэһилиэгин олохтоох библиотеката саҥа 2023 сыллааҕы үлэтин, тыа хаһаайыстыбатыгар бэриниилээхтик үлэлии сылдьар үлэһиттэриттэн саҕалаата. Ол курдук, Саха сиригэр Үлэ сыла биллэриллибитэн, Эргэ Саҥы дьылы көрсө тохсунньу 13 күнүгэр нэһилиэкпит тыатын хаһаайыстыбатын хоһуун үлэһиттэригэр «Емельяновка» учаастагар баран Саҥа дьыллааҕы сэргэхситии тэрээһинин ыытан кэллибит. Ол курдук үлэһиттэр сынньанар сып — сырдык, ыраас, бэйэтэ туспа эйгэлээх хосторугар остуол хотойорунан ас бэлэмнээн үөрэ — көтө көрүстүлэр. Сылаас чэй иһэ-иһэ ирэ-хоро кэпсэтэн, билиини — көрүүнү хаҥатар «Өркөн өй» викторинаҕа, киинэлэринэн таайбараҥҥа, араас сэргэх оонньууларга кыттан, олохтоох дьаһалта аатыттан махтал суруктары тутан, илии тутуурдаах, өттүк харалаах үөрэн-көтөн күннэрин атаардылар.
Саха сиригэр гражданскай сэрии историятыгар киирбит 18 хонуктаах Саһыл Сыһыы муустаах обороната 100 сыла буолар. «Муустаах осада» 1923 сыллаахха олунньу 13 күнүттэн кулун тутар 3 күнүгэр диэри буолбута. Строд этэрээтэ Саһыл Сыһыы диэн а5ыйах ыаллаах алааска Карманов Александр Николаевич диэн дьадьаҥы киһи хотонноох дьиэтигэр хонордуу тохтообута. Этэрээти тоһуйа сылдьар Пепеляев генерал биир сүрүн бөлөҕө Вишневскай генерал командалааһынынан түүн утуйа сытар дьону төгүрүйэн саба түспүтэ. Этэрээт 282 киһилээҕэ. Саһыл Сыһыыга хаайтарбыт доҕотторун өрүһүйэ Чурапчыттан Е.И. Курашов этэрээтэ туруммута. Айаннаан кэлэн иһэн «Билиистээх» диэн сиргэ өстөөҕү кытта сэриилэһэн, кыайыыны ситиспитэ. «Дед» Курашов этэрээтэ өстөөҕүн үлтүрүтэн баран Саһыл Сыһыыга айаннаан кулун тутар 3 күнүгэр тиийэн «Муустаах осадаҕа» олорбут Строд этэрээтин босхолообута.
Олунньу ый 9 күнүгэр Арассыыйа үрдүнэн гражданскай авиация үлэһиттэрин күнэ. Оччоттон баччаҕа диэри кырачаан уолаттар бастакы баҕа санаалара — улаатан баран летчик, космонавт буолуу буолааччы. Оҕо сылдьан эмиэ ити идэлэри ыра санаа оҥосторо эбитэ үһү, биһиги биир дойдулаахпыт авиатор идэлээх, историк-преподаватель Владимир Ильич Пестерев. Ол кэмнэргэ Аммаҕа, Эмискэ 60-с сылларга ыарыһахтары ылаары Ми-4 вертолет, Як-12, Ан-2 сөмөлүөттэр хаста да кэлэ сылдьыбыттара. Бөртөлүөттэри уонна сөмөлүөттэри көрөөрү бөһүөлэк олохтооҕо барыта мустара, бэл диэтэр фермалартан оҕонньоттор, эмээхситтэр оҕуһунан тиэллэн кэлэн, ардыгар хойутаан хомойоллоро. Кэлин 1965 сыллаахха Артекка баран иһэн элбэх сөмөлүөттэринэн көппүт. Дьэ, бу мантан ыла, алтыс кылаастан саҕалаан лүөччүк буоларга бигэтик быһаарыммыт. Онтун толорон 1970 сыллаахха Омскайдааҕы летнай училищеҕа үөрэнэ киирбитэ.
Бастакы көтүүтүн 1971 сыллаахха бэс ыйын 5 күнүгэр Як-18 сөмөлүөккэ толорбут. Ол күн биир да былыта суох ыраас да ыраас халлаан, аллараа сайын үгэнэ, сибэкки бөҕө.инструктора “высший пилотаж” араас фигураларын кэпсии-кэпсии толорбут. Холобура, “мертвая петля Нестерова”, “бочка”, “штопор” уонна да атыттары. Эдэркээн Володяҕа ол сахха матасыыкылы, тыраахтары эрэ кыратык ыытар уолчааҥҥа олус кэрэ көстүү этэ. Сөмөлүөттэрэ сүрдээх дьоҕус, салайыыны улгумнук истэр, курсаннары үөрэтэргэанаммыт сөмөлүөт этэ. Кэлин син үөрэнэн “высшай пилотаж” фигураларын бэйэтэ толорор, күөх да күөх халлааҥҥа баҕатын хоту холкутук эргичийэр, кулахачыйар буолбут. Инструктора: “Эн Володя лүөччүк буоларга ананан төрөөбүт эбиккин. Сөмөлүөтү өйдүүгүн, сатаан салайаҕын уонна куттаммаккын. Сэрии кэмигэр эйиигиттэн “ас” лүөччүк тахсыах эбит”-диэн хайҕаабыта үһү. Онтон ыла 50-тан тахса сыл ааспыт. 21 сыл лүөччүгүнэн Ан-2, Ан-24, Ан-26 сөмөлүөттэргэ уонна Ми-8 бөртөлүөккэ көппүт. Бырабыыталыстыбаҕа үлэлии сылдьан авиация боппуруостарын быһаарсан, туруорсан авиация сайдарыгар олоҕун анаабыт киһинэн ааҕыллар. Билигин даҕаны бу идэни Дьокуускайдааҕы В.И. Гришуков аатынан гражданскай авиационнай-техническэй училищеҕа курсаннары уһуйа, үөрэтэ, айа-тута сылдьар. Ону таһынан ЯГИТИ, АГАТУ, ХИФУ АДФ факультетыгар чаастардаах.
Арассыыйа журналистарын уонна суруйааччыларын чилиэнэ. Үгүс элбэх билимҥэ үлэлэрдээх. Элбэх кинигэлэр ааптардара. 6 пааматынньыктары туруорууга үлэлэспит киһи. Кыраайы сырдатар киинэлэргэ, испэктээктэргэ сүбэһит буолбута эмиэ үгүс. Өссө Дьокуускай куоракка “Аляска-Сибирь” аэропорт оройуонугар, Никольскай таҥаратын дьиэтигэр 20-с сыллар сиэртибэлэригэр, Никольскай нэһилиэгэр Нам оройуонугар гражданскай сэрии сиэртибэлэригэр, Дьокуускай куоракка Доҕордоһуу болуоссатыгар губернатор И.И. Крафтка бүүһүгэр, Хаҥалас оройуонугар Хачыкаат нэһилиэгэр атыыһыт С.П. Барашковка анаммыт бүүһү, Амма Сулҕаччытыгар Тупсуу Сэргэтин тупсарыытыгар быһаччы кыттыбыт киһи.
Саха араадьыйатыгар, телевидениетыгар кини кэпсиир биэриитэ элбэх. кэллэ да араадьыйаны улаатыннарыы буолар.
Дьэ, ити курдук бэрт сэдэх идэлээх, олоҕун саха сирин авиациятын сайдыытыгар, республикабыт историятын чинчийиигэ, сырдатыыга олоҕун бүүс-бүтүннүү аныы сылдьар киһибитигэр Владимир Ильич Пестеревка үтүмэн үлэтин бэлиэтээн, махтанан туран чэгиэн доруобуйаны, өссө да саҥа арыйыылар кэлэ турдуннар. Эн үөрэппит, уһуйбут үөрэнээччилэрин олохпут сайдарыгар төһүү дьон буола сайынныннар диэн алгыы хаалабыт биир дойдулаахтарын Эмис нэһилиэгин олохтоохторо.
Эмистээҕи олохтоох библиотека сүрүннүүр библиотекара Прасковья Бубякина.
Абаҕа нэһилиэгин олохтоох библиотеката саҥа 2023 сыллааҕы үлэтин, тыа хаһаайыстыбатыгар бэриниилээхтик үлэлии сылдьар үлэһиттэриттэн саҕалаата. Ол курдук, Саха сиригэр Үлэ сыла биллэриллибитэн, Эргэ Саҥы дьылы көрсө тохсунньу 13 күнүгэр нэһилиэкпит тыатын хаһаайыстыбатын хоһуун үлэһиттэригэр «Емельяновка» учаастагар баран Саҥа дьыллааҕы сэргэхситии тэрээһинин ыытан кэллибит. Ол курдук үлэһиттэр сынньанар сып — сырдык, ыраас, бэйэтэ туспа эйгэлээх хосторугар остуол хотойорунан ас бэлэмнээн үөрэ — көтө көрүстүлэр. Сылаас чэй иһэ-иһэ ирэ-хоро кэпсэтэн, билиини — көрүүнү хаҥатар «Өркөн өй» викторинаҕа, киинэлэринэн таайбараҥҥа, араас сэргэх оонньууларга кыттан, олохтоох дьаһалта аатыттан махтал суруктары тутан, илии тутуурдаах, өттүк харалаах үөрэн-көтөн күннэрин атаардылар.
Өбүгэлэрбит сүллүүкүттэртэн илэ бэйэлэриттэн дьылҕаларын истэллэрэ билигин үһүйээн буолан ахтыллар. Сүллүүкүн – саха омук мифологиятыгар уу анныгар олорор харамай. “Сюльльюкюн” диэн өйдөбүлү өссө В.Л. Серошевскай научнай үлэтигэр киллэрбитэ. Саха суруйааччылара сүллүүкүн, таҥха туһунан элбэх айымньыга сырдатан суруйбуттара. Саха литературатын төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ, классик суруйааччы А.И. Софронов-Алампа «Сөлүүкүн кэпсээнэ» кэпсээнин истэргитигэр ыҥырабыт.
Алтан нэһилиэгин кинигэни сөбүлээччилэригэр эргэ саҥа дьыл бэрт интэриэһинэйдик ааста. Ол курдук, тохсунньу 14 күнүгэр саха сирин бастакы лингвист учуонайа С.А.Ноҕуруодап аатын сүгэр «Айар» кинигэ кыһатын дириэктэрин солбуйааччы, Арассыыйа Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, тылбаасчыт, биллэр-көстөр уопсастыбанньык, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ бэчээтин туйгуна Валерий Луковцевы-Дьурустааны уонна кылаабынай эрэдээктэри солбуйааччы, эрэдээксийэ сакааһынан таһаарыыларын сэбиэдиссэйэ Акулина Филиппованы кытары көрсүһүү буолла. Итии чэйдээх остуол тула олорон истиҥ кэпсэтии, санаа атастаһыыта буолан ааста. Көрсүһүүгэ нэһилиэк араас эйгэтин үлэһиттэрэ, уопсайа 13 киһи сырытта.
«Аммалар үс норуодунай суруйааччылаах, кинигэ, литература, бэчээт өттүгэр сүрдээх сайдыылаах улуус буолаҕыт. Александр Артемьев, Прасковья Емельянова үлэлиир кэмнэригэр улууһу кытары ыкса сибээстээх этибит, уонча сыл устата 150-ча кинигэ таһаартарбыппыт. Сыллата саамай ааҕар улуус диэн араас критерийдэринэн көрөн кинигэ күнүгэр түмүк таһаарааччыбыт. Ол түмүгүнэн Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн инники күөҥҥэ сылдьар улуустарга киирсэҕит. Уонна биир үөрүүлээх түгэнинэн култуура министиэристибэтигэр, Ил Түмэҥҥэ эрдэҕиттэн биһиги бииргэ үлэлэһэн кэлбит киһибит Нюргуяна Илларионова Аҕа баһылык социальнай боппуруостарга солбуйааччытынан кэлбитэ буолар. Сибээспит күүһүрэрэ буолуо диэн эрэнэбит. Биһиги Ил Дархаммыт Айсен Сергеевич Николаев ааспыт сылга Тыл Сүбэтин кэҥэтиллибит мунньаҕар кыттыыны ылан, тыл бэлиитикэтэ күүһүрэригэр, бөҕөргүүрүгэр, сайдарыгар үбүлээһини икки төгүл үрдэтиэхпит диэн этэн турар. Ол иһигэр биһиги, «Айар» кинигэ кыһата өрөспүүбүлүкэҕэ оскуолаҕа киириэн иннинээҕи, оскуола саастаах оҕолорго анаммыт үөрэх кинигэлэрин, хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар тылларынан тахсар литература уо д.а. таһаарар сүрүн, суолталаах тэрилтэ буоларбыт быһыытынан өйөбүлүн биллэрбититтэн ис-сүрэхпититтэн үөрэбит. Саха сирэ саамай ааҕар регион, ааҕыы уонна кинигэ территорията, литература флагмана диэн бүтүн Арассыыйа үрдүнэн бочуоттаах ааттары ылан турар. Бу биһигини инникитин элбэххэ эбээһинэстиир…», — диэн Валерий Николаевич көрсүһүүнү саҕалаата.
«Биһиги кыһабыт үлэҕэ-хамнаска сыллата сонун сүүрээннэри киллэрэн, ыырбытын кэҥэтэн иһэбит. Олоҕу кытары тэҥҥэ хардыылаан, сыыппара эйгэтигэр кыралаан киирэн эрэбит. Ол курдук, 2022 сылга сурук-бичик күнүн көрсө «Айарбук» диэн ааҕыыга аналлаах мобильнай сыһыарыы сүрэхтэниитэ буолбута. Бу сахалыы, нууччалыы уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар тылларынан оҥоһуллубут электроннай кинигэлэри ааҕар уонна аудио-кинигэлэри истэр бастакы мобильнай сыһыарыы буолар. Бу сыһыарыыга 700 электроннай кинигэ киирэ сылдьар, ол иһигэр 300 кинигэни буор босхо ааҕар кыахтанныгыт.
Хас да сыллааҕыта ураты дьоҕурдаах, дьону-сэргэни эмтиир, харыстыыр, арчылыыр аналлаах, айылҕаттан айдарыылаах дьоммутун сырдатар кинигэлэр тахсан саҕалаабыттара. Бу серияны ааҕааччы хамаҕатык атыылаһар, интэриэһиргиир.
Биһиги үлэбит өрөспүүбүлүкэ эрэ иһинэн муҥурдаммакка тас дойдулары кытары эмиэ барар. Ол курдук, ааспыт сыл дойдубут тас өттүгэр 35 тыһыынча кинигэ атыыланна.
Электроннай Айар.ру сайтпытыттан төһө баҕарар кинигэ булан, сакаастаан ылыаххытын, чэпчэтиилэринэн, аахсыйаларынан туһаныаххытын сөп.
Бу үүнэр сылы көрсө Дьокуускай куорат килбэйэр киинигэр, бэчээт дьиэтин ойоҕоһугар «Бэлэх» диэн саҥа маҕаһыыны арыйдыбыт. Бу маҕаһыыҥҥа хайа да олох түгэнигэр ис санааттан бэлэхтэнэр биһиги бородууксуйаларбыт атыыга бааллар», — диэн Акулина Ивановна үлэлэрин сүнньүн билиһиннэрдэ.
Биһиги нэһилиэк ааҕар дьиэ-кэргэттэриттэн биирдэстэрэ Сутаковтар буолаллар. Ыал иһирэх ийэтэ Розалия Васильевна урбаанньыт киһи быһыытынан нэһилиэк дьонугар «Айар» кинигэ кыһатын бородууксуйатын аҕалан атыылаабыта уонча сыл буолла. «Кинигэ буолар биһиги сүрүн баайбыт, билии-көрүү бараммат байҕала. Кинигэҕэ тапталы оҕолорбутугар, сиэннэрбитигэр кыра эрдэхтэриттэн иҥэрэбит. Кууһунан атыылаһан аҕалан маҕаһыыммытыгар атыылыыбыт», — көрсүһүү кыттыылааҕа Розалия Сутакова санаатын үллэстэр.
Түмүккэ икки өттүттэн санаа атастаһыыта, баҕа бастыҥа этилиннэ. Орто оскуола учууталлара Мария Неустроева, Анисия Петрова чуолаан алын сүһүөх кылаастарга аналлаах учебниктарга этиилэрин киллэрдилэр, оҕоҕо үөрэҕи тириэрдэргэ аналлаах аудиокинигэлэри хамаҕатык киэҥ эйгэҕэ таһаарарга баҕа санааларын биллэрдилэр. Оҕо уһуйаанын баспытаатала Антонида Васильева «Айар» кинигэ кыһата таһаарар оонньууларын, тэттик кэпсээннэрин, үөрэтэр карточкалары сэҥээрэрин уонна оҕону олоҥхоҕо кыра эрдэҕиттэн сыһыарарга оҕо уйулҕатыгар сөп түбэһэр тыллардаах олоҥхо кинигэтэ тахсара буоллар диэн баҕа санаатын эттэ.
Көрсүһүү чэрчитинэн саҥа тахсыбыт кинигэлэр атыыланнылар. Түннүк нөҥүө томороон тымныынан, күдэрик туманынан оргуйар тохсунньу биир күнэ олохтоох библиотека иһигэр итии чэйдээх остуол тула бу курдук, истиҥ кэпсэтиилээх, икки өттүттэн санаа атастаһыылаах бэрт истиҥник ааста.
Таҥха – время гаданий. Раз в год по поверьям якутов наступает время, когда люди могут заглядывать в будущее. В Якутии в январе до 19 числа проходит период гаданий — Танха. О традиции якутов во время Танха и истории древнего таинства гаданий
С древних времен в девятом по якутскому календарю месяцу наступал мистический период, который называли «Танха иhиллээhинэ», что в переводе значит, как «Подслушивание Танха». Принято считать, что именно в это время якутский бог судьбы Танха Хаан Тойон находится ближе всего к человеческому миру. Поэтому у людей открывается дар предвидения и предсказания являются наиболее точными и правдивыми.
Сегодня мы узнаем о том, как гадать по книге.
Может ли книга может ответить на вопрос о будущем? Гадания по книге могут подтолкнуть вас к ответам на вопросы и помогут получить знаки Судьбы. Однако к этому процессу необходимо подходить с глубоким пониманием происходящего.
Простые способы гадания по книге
Существует несколько методов гадания по книге, которые без труда можно проводить дома. Чтобы получить более точный результат, необходимо правильно и четко задать вопрос, а также включить свое интуитивное мышление, которое поможет вам при толковании.
- Гадание №1
Проговорите в мыслях или вслух номер страницы и номер строки. Долго думать над этим не стоит – просто нужно довериться интуиции и произнести цифры, которые первыми пришли в голову. Затем нужно открыть книгу на обозначенной странице, найти загаданную строчку, прочитать и расшифровать послание в соответствии с вопросом;
- Гадание №2
Нужно случайным образом открыть книгу и ткнуть в любое место на странице пальцем. Лучше делать это с закрытыми глазами. На какую строчку укажет палец – это и будет являться ответом на вопрос.
Такие способы часто называют сомнительными и наивными. Но такое гадание по сути мало отличается от гадания на картах. Вселенная обязательно будет транслировать ответ любым способом, чтобы человек его получил.
Какую книгу использовать для подобных гаданий?
При таком гадании нужно использовать правильную книгу. Не стоит для таких целей использовать узконаправленную техническую литературу или инфернальные книги.
- Простая художественная литература станет отличным подспорьем. Идеальным вариантом будет книга, которую вы уже читали. Она наполнена энергетикой человека, собирающегося гадать, что позволяет получить более точный ответ.
- Произведение по смыслу должно подходить задаваемому вопросу. Не стоит пытаться решить любовную проблему на основе фантастики или вопросы с карьерой с помощью триллера.
- Необходимо знать количество страниц в книге. Это нужно для того, чтобы, загадывая число, не выйти за пределы книги.
- Расшифровывать послание довольно сложно. Не стоит повторять процедуру, если не удается соотнести смысл прочитанного с вопросом. Не всегда Вселенная готова оповестить человека о своих намерениях.
- Гадание проводить можно в любое время и в любую лунную фазу. Особых требований к подготовке гаданий на книге тоже не требуется. Все просто, быстро и, к слову, достаточно информативно. Но все же, не стоит гадать слишком часто, иначе вы попросту будете получать ложные результаты, которые еще больше запутают вас.
- Гадать всегда лучше на одной и той же книге, в зависимости от вопросов, ответы на которые вы хотите узнать ответы. К примеру, для любовной сферы выберите какой-нибудь любовный роман, для деловой – простую бизнес-литературу или просто повести каких-нибудь известных писателей.
- Передавать вашу гадальную книгу другому человеку запрещено, поскольку в противном случае книга впитает эмоции и энергетику чужого владельца и перестанет помогать вам в гадании.
Традиционно можно погадать по книге Николая Якутского “Төлкө”. Или же по классикам литературы:
- Виктор Пелевин «ЧАПАЕВ И ПУСТОТА»
- Ричард Бах. «ЧАЙКА ПО ИМЕНИ ДЖОНАТАН ЛИВИНГСТОН»
- Ричард Бах. «Иллюзии, или приключения Мессии, который Мессией быть не хотел»
- Михаил Булгаков. «Мастер и Маргарита»
- Владимир Жикаренцев. «ЖИЗНЕЛЮБИЕ. Практическая система возвращения к жизни».
Еще по каким книгам можно погадать? Пишите в комментарии=)
Материал подготовила Чапчылганская сельская библиотека-филиал №12
Сыл бастыҥнарыгар грамоталар туттарылыннылар.
Сулҕаччы Саха народнай суруйааччыта Д.Ф. Наумов аатынан библиотека сыл бастыҥ ааҕааччыларын уонна библиотека активистарын эҕэрдэлээтэ.
Р.И. Стручкова — дьиэ кэргэнинэн ааҕыыны көҕүлээччи.
Е.П. Михайлова — «Сээркээн сэһэнньиттэр» -үгэс буолбут кыраайы үөрэтээччилэр Ааҕыыларын актыыбынай кыттыылааҕа, кыайыылааҕа.
В.В. Данилова — сыл устата улуустааҕы библиотека ыытар тэрээһиннэригэр дакылаатынан кыттыыны ылла.
Сыл аҥаарыгар библиотека кыра кылаастарга бастыҥ ааҕааччы Диана Оконешникова.
Акция «Новогодняя почта!»
28 учащихся начальных классов Майской средней общеобразовательной школы им. Е. Л. Чистякова участвовали в акции «Новогодняя почта!» по изготовлению новогодних открыток для бойцов СВО. Открытки были отправлены с флисовыми костюмами в военные части России. Спасибо детям за участие. Желаем здоровья, успехов в учёбе и новогоднего настроения.
Дорогие ребята!
Сегодня на календаре 12 декабря. Для нашей страны это праздничный день – день, когда была принята Конституция нашего государства — России. Конституция – это основной закон, по которому живут все цивилизованные государства. Конституция является главной книгой страны.
Чакырская сельская библиотека имени Илларионовой Р.В. приглашает участвовать на викторине, посвященной ко дню Конституции РФ.
Примите активное участие!!!
Болугурдааҕы олохтоох библиотека оҥорбут «Олоҥхо бухатыырдара» пазлы сэргэхсийэ таарыйа киирэн таайыҥ
«Дьулуруйар Ньургун Боотур» викторина.
Сатаҕай библиотеката.
Прасковья Бубякина Эмис библиотекатын кыл. библиотекарын сонуннара
Нина Николаевна Чигирева — Новикова
Бүгүн биир дойдулаахпыт Саха сирин норуодунай артыыската Чигирева Нина Николаевна төрөөбүт күнэ. 1954 сыллаахха сэтинньи ый 15 күнүгэр Амма улууһун Эмис нэһилиэгэр төрөөбүтэ.
Аҕата Николай Петрович (Халаа Ньукулай) нэһилиэгэр сахалыы ырыаны-тойугу толорооччу быһыытынан биллэрэ. Ол кэмтэн Нина кыра сааһыттан ырыаҕа абылаппыта.
1976 сыллаахха Дьокуускайдааҕы музыкальнай училищеҕа үөрэнэ киирбитэ. Онно айылҕаттан айдарыллыбыт талаана арыллан 1980 сыллаахха М. И. Глинка аатынан Новосибирскайдааҕы консерватория вокалга салаатыгар үөрэнэ киирбитэ. Төрдүс курска үөрэнэ сылдьан Бүтүн Союзтааҕы М.И.Глинка аатынан вокалистар конкурстарыгар лауреат үрдүк аатын ылбыта. Кыраһыабай меццо-сопрано куоластаах, талааннаах Пуччини, Верди, Вазе Сен-Санс операларыттан сүрүн ариялары толортуур.
• Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыһа (1990)
• Российскай Федерация үтүөлээх артыыһа (1993)
• Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа (2000)
Эмистээҕи «Көр, иһит,сэргээ» кулууп (салайааччы Гаврильева Октябрина Павловна — Мыычаар) бэрт элбэх сэргэх айымньылары дорҕоонноохтук ааҕан видео оҥорон ютуб ханаалга угаллар. Бу сэтинньи ый саха литературатын төрүттээччилэрин төрөөбүт күннэрэ буолан ааста. Ол курдук, 14 чыыһылаҕа Анемподист Иванович Софронов — Алампа 136 сааһыгар анаан «Төрөөбүт дойду», «Аҕабар сурук», «Бырастыы» хоһооннорун уонна Платон Алексеевич Ойуунускай 129 сааһыгар анаан «Ийэм Дьэбдьэкиэй уҥуоҕар», «Өрүөл кэриэһигэр» хоһооннорун таҥан таһаардылар.
Викторина «Якутский героический эпос ОЛОНХО»,
составитель Чапчылганская сельская библиотека
Викторина о жизни и деятельности М.Е. Николаева
«Наш президент»,
составитель Болугурская сельская библиотека
Сэргэ-Бэс, Конникова Устинья Ивановна сонуннара.
Сыл ахсын «Кинигэ сыанаҕа» бырайыак сүнньүнэн ыытыллар күрэхпит быйыл Петр Николаевич Тобуруокап 105 сылыгар ананна. Кылаас салайааччылара уонна үөрэнээччилэр туруорууларынан суруйааччы айымньыларыгар Тобуруокап көмүс күьүнэ кылгас инсценировкалыры көрдүбүт. Ол курдук “Билэр буукубаларым”, “Чабырҕах азбуката”, “Танюша биэбэкээм чэгиэн-чэбдик буолуоҕун”, “Арай”, “Васька Чабылааска”, “От атах уонна Хапталлаан”, “Сүрэҕэ суох сүүс сүбэлээх даҕаны” уонна биир кылаас Э.Успенскай айымньытын “Дядя Федор, кот и пес” талан көрдөрдүлэр. Оголор сыл ахсын тупсан иьэллэрэ бэлиэтэннэ.
Елена Попова Саха народнай суруйааччыта Д.Ф. Наумов-Миитэрэй Наумов аатынан Библиотека кыл. библиотекарын сонуннара.
Бастыҥ үөрэнээччи, бастыҥ ааҕааччы Наташа Стручкова
И.И. Константинов-Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сулҕаччы орто оскуолатын 11-с кылааһын бастыҥ үөрэнээччитэ Наташа Стручкова. Кини үөрэҕин таһынан саха народнай суруйааччыта Д.Ф. Наумов-Миитэрэй Наумов аатынан библиотека бастыҥ ааҕааччыта.
Наташа кинигэ ааҕарын таһынан библиотека ыытар араас үрдүк таһымнаах тэрээһиннэригэр, библиотечнай уроктарга актыыбынайдык кыттар. Холобура Россия уонна Саха Республикатын суруйааччыларын союһун чилиэнэ,Амма улууһун бочуоттаах олохтооҕо, “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайына, Семен Спиридонович Капитонов 70 сааһыгар аналлаах“Кырдьыга да кэрэ дойдулаах эбиппин” улуустааҕы аһаҕас бэйэ айыытыгар хоһооҥҥо күрэххэ 1-кы степеннээх лауреат үрдүк аатын ылбыта.
2021 сыл түмүгүнэн Наташа 85 кинигэни ааҕан, РСФСР норуот үөрэҕэриитин туйгуна, оскуола библиотекара Зинаида Никитична Михайлова аатынан “Сыл бастыҥ ааҕааччыта” стипелиятын ылбыта. Кини ордук омук суруйааччыларын, нуучча, саха классикатын сөбүлээн ааҕар. Стручковтар бары даҕаны кинигэни сөбүлээн ааҕар, дьиэ библиотекатыгар элбэх кинигэни утумнаахтык мунньар дьиэ кэргэн.
Республика, улуус уонна олохтоох библиотека ыытар, ааҕыыны сайыннарар, нэһилиэнньэҕэ пропагандалыыр тэрээһиннэргэ барытыгар көхтөөхтүк кытталлар, дьиэ кэргэнинэн ааҕыы үтүө холобурунан буолаллар.
“Мин санаабар, сүрэҕим дуобат оонньуутугар сытар”-
кырачаан дуобаччыт,библиотека ааҕааччыта Нелли Степанова
Иркутскай уобалас Ангарскай куоратыгар Бүтүн Россиятааҕы дуобат турнира буолан ааста “Ангарская осень”. Бу күрэххэ Россия 7 регионуттан элбэх кыттааччы кэлэн кытынна. Манна Саха республикатын командатыгар киирсэн И.И. Константинов-Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сулҕаччы орто оскуолатын 3-с кылааһын үөрэнээччитэ Нелли Степанова ситиһиилээхтик кыттан II-с юношескай разряды толорон кэллэ.
Нелли оскуола 3-с кылааһыгар үөрэнэр, ону таһынан кини саха народнай суруйааччыта Д.Ф. Наумов-Миитэрэй Наумов аатынан олохтоох библиотека ааҕааччыта. Шашканан (дуобатынан) дьарыктаммыта төрдүс сылыгар барда. Бастаан уһуйааҥҥа сырыттаҕына иитээччитэ Октябрина Тимофеевна Феофанова дьарыктаан, бэлэмнээн бэйэтин саастыылаахтьарыгар баран оонньоон, миэстэлэһэн кэлбитэ. Мантан кини “шашка интэриэһинэй оонньуу эбит” диэн түмүктээх кэлбитэ. Онтон ыла дьиэтигэр аҕатынаан Артем Германовичтыын ситимнээхтик оонньуур, күрэхтэһэр буолбуттара. Оскуолаҕа үөрэнэ киирэн баран, бастаан Екатерина Петровна Михайлова салайар кружогар сылдьыбыта. Манна даҕатан эттэххэ, биһиги оскуолабытыгар элбэх араас кружоктар, спортивнай секциялар үлэлииллэр, ордук күүскэ волейбол, пионербол, тустуу сайынна. 1-кы кылааска үөрэнэ киирбитигэр төрөппүттэрэ Неллиттэн ханнык спортивнай секцияҕа сылдьаҕын диэн ыйыппыттарыгар “Мин санаабар, сүрэҕим дуобат оонньуутугар сытар, улааттахпын дуобакка тренер буолуом”,- диэн лоп бааччы эппиэттээбит.
2019 с. бастакы күрэҕэр, уһуйааннар икки ардыларынааҕы олимпиадаҕа (Мээндиги нэһилиэгэр) 6 саастаах Нелли дуобакка оонньуу барбыта, уонна соһуйан кэлбит. Арай кини көрдөҕүнэ утарсааччылара кини хаамтаҕына сразу кинигэ таһааран көрөллөр, тугу эрэ тэтэрээккэ суруналлар эбит. Онно дьэ бу дуобат диэн улахан оонньуу, араас стратегия, комбинация диэн баар, ол барыта кинигэҕэ суруллар эбит диэн билэн кэлбит. Онтон кини интуициянан, сахалыы толкуйунан оонньуур, инньэ гынан утарсааччылара ону сатаан таайбакка “моһуогураллар” эбит”.
Төһө да 3-с эрэ кылааска үөрэннэр, кырачаан дуобатчыт Амма улууһун сборнайын чилиэнэ, элбэх турнирдарга ситиһиилээхтик кыттан кэллэ. Уһуйаантан саҕалаан элбэх турнир кыайыылааҕа, призера. Сахаачча аатынан Амматааҕы ДЮСШ сылын аайы ыытар “Сезону арыйыы”, “Сезону сабыы” -шашка турнирдарыгар икки сыл субуруччу 2013-2014 сс оҕолорго чемпион, Саха республикатын нуучча шашкатын чемпионатыгар кыттан 13-с буолла. Улуус сборнай командатыгар киирсэн Чурапчыга спортивнай оскуолатын кытта күөнэ күрэххэ бэйэтиттэн 1 сыл аҕа оҕолорго оонньоон 111-с миэстэни ылбыта.
Бу күннэргэ Саха республикатын сборнайыгар киирсэн Ангарскайга баран кэллэ, манна бэйэтиттэн 1 сыл аҕа саастаах кыргыттарга оонньоон, 32 кыттааччыттан Блиц оонньууга турнирнай таблицаҕа 15-с, классическай шашкаҕа 20-с буолла. Кырачаан киһиэхэ ити куһаҕана суох ситиһии.
Кырачаан дуобатчыты Сулҕачыга 2-с ыйын дуобат, шахмат оонньуутун фаната Иван Михайлович Максимов дьарыктыыр, Амматааҕы спортивнай оскуолаттан тренер Антон Пермяков мэлдьи сүбэ-ама буолар.
