Б. Харысхал аатынан библиотека: «Неделя исторической памяти» диэн күннэргэ: «Бессмертный подвиг защитников Отечества», «Мээндигиттэн хорсун буойуннар», «Сталинград хорсун быһыыта», «Подвиг якутян в В.О.В.», «Подвиг якутян во имя России» [СВО] диэн уруоктары, информацияны, слайд — презентациялары, экскурсиялары уонна Аҕа дойду сэриитигэр аналлаах кинигэ быыстапкаларын билиһиннэриитин ыытта.

Олунньу ый 12 күнүгэр Соморсун олохтоох бибилэтиэкэтэ уонна Б. Харысхал аатынан кулууб үлэһиттэрэ Ийэ тылбыт уонна сурук — бичик күнүгэр анаан оскуола орто уонна улахан кылааһын оҕолоругар анаан «Омук күүһэ өйүгэр, өйүн күүһэ тылыгар» иккис сылын ыытыллар сахалыы айар — тутар эйгэни тэрийэн ыыттыбыт. Сахалыы «кытыан» отунан, сылгы үрүҥ сиэлинэн ыраастаныы сиэрэ — туома, кыргыттарга анаан суһуох киэргэлэ, уолаттарга анаан «күүгүнүүр» оонньуур оҥорор маастар кылаастар, саха тылын билиитигэр биктэриинэ, булчуттар уонна күннээҕи олоххо туттуллар үгэстэри билиигэ күрэх, сахалыы оонньуурдарынан оонньоон, сылаас алаадьы амсайан, түмүгэр оһуокайдаан ойон — тэбэн сэргэхсийэн тарҕастыбыт.
Кыайыы 80 сылын көрсө түөлбэлэр икки ардыларыгар
«Т.О.К.» оонньуу ыытылынна
«Толкуйдаа, оонньоо, кыай» оонньууну нэһилиэкпит спортинструктора Ноговицына Нонна Николаевна быйылгы сыл комплекснай күрэхтэрин чэрчитинэн уонна нэһилиэк олохтоох модельнай библиотеката иилээн-саҕалаан ыыттылар. Оонньуу түһүмэхтэринэн арахсан киирэн биэрдилэр — Эмиспит нэһилиэгин историята, Улуу кыайыы 80 сылыгар аналлаах, Василий Назарович Чемезов 110 сылыгар аналлаах ыйытыктар, ону тэҥэ, нэһилиэкпит бэлиэ сирдэрин хаартыскаларынан таайыы, нуучалыы тылтан сахалыыга сөптөөхтүк тылбаастааһын, Сахабыт сирин историятыттан тэттик ыйытыктар эмиэ кииирэн биэрдилэр. Сэргэх, тэтимнээх 5 түһүмэхтээх оонньуу уопсай түмүгэр «Илгэ» түөлбэ хамаандата кыайыылааҕынан таҕыста. Хамаандалар оонньоон, сэргэхсийэн, сорох саҥаны билэн, билиилэрин хаҥатан, астына оонньоон тарҕастылар.
Гл.библиотекарь, Ноговицына М.Ю.
Олунньу 1 күнүгэр Б. Харысхал аатынан библиотекаҕа 2025сыл — Россияҕа, Саха сиригэр Аҕа дойдуну көмүскээччи сыла биллэриллибитинэн сылы аһыы буолла. Тэрээһиҥҥэ «Мээндигиттэн уоттаах сэриигэ» слайд презентация, «Героизм Ленинграда-Сталинграда» кэпсээн викторина, «блокадный хлеб» амсайдыбыт уонна музейга «Подвиг во имя Отечества» муннук уонна Б. Харысхал 75 сылын көрсө «Баһылай Харысхал дьонноро, доҕотторо төрөөбүт дойдутугар» диэн стенд презентацияланна.
Тохсунньу 29 күнүгэр «Дуораанчык» уһуйаан оҕолоругар «Остуоруйа дойдутугар» диэн тэрээһин буолан ааста. Тэрээһиммитин Амма Даайыс хоһоонунан мустубут о5олорго Гаврильев Дархан доргуччу ааҕан иһитиннэрдэ.
Бугун оҕолор саха, нуучча, тас дойду суруйааччыларын остуоруйаларын кытары билистилэр. Оҕолор билэр остуоруйаларын көрөннөр уорэ-кото бэйэлэрэ кэпсээтилэр, боппуруостарга эппиэттээтилэр.
Улахан группа оҕолоро «Белоснежка» остуоруйаны көрөн: — биһиги бу остуоруйаны туруораары бэлэмнэнэ сылдьабыт дэстилэр.
Тэрээһиммит бүтүүтүгэр оҕолор харахтарыгар сөбүлүү көрбүт кинигэлэрин ылан дьэрэкээн ойууларын арыйталаан көрдүлэр.
Улуу Кыайыы 80 сыллаах үбүлүөйүн көрсө былааннаах үлэлэр ыытыллан саҕаланнылар. Ол курдук «Аҕа дойду сэриитэ — мин дьиэ кэргэммэр» диэн өйдөбүнньүк уруок 11 кылаас оҕолоругар ыытылынна. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, «Хорсунун иһин» мэтээллээх Захаров Архип Михайлович уола Архип Архипович Захаров уонна Ленинградскай фронт кыттыылааҕа, «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтээллээх Шишигин Роман Иванович кыыһа Любовь Романовна Гурьева аҕаларын бойобуой суолларын, олохторун туһунан кэпсээтилэр. Оҕолор биир дойдулаахтарын туһунан сэҥээрэ иһиттилэр, ханнык кинилэргэ суруллубуттарын биллилэр, бойобуой наҕараадаларын көрдүлэр.
Прошёл урок мужества «Блокада Ленинграда«
Цели:
1) формирование гражданского самосознания, уважения к историческому прошлому нашей Родины;
2) вызвать у школьников чувство сопереживания с трагической судьбой ленинградцев, восхищение и гордость за народ, проявивший стойкость и мужество в схватке с врагом.
Задачи: познакомить ребят с понятием блокада;
2) пробудить в детях чувство сострадания и гордости за стойкость своего народа в период блокады Ленинграда на протяжении всей Великой Отечественной войны.

🌌💫🔮Тохсунньу ый – Таҥха ыйынан биллэр. Ол чэрчитинэн, тохсунньу 18 күнүгэр, А.Е. Кралин аатынан Абаҕатааҕы уопсай үөрэхтээһин орто оскуолатын иһинэн «Таҥха киэһэтэ» диэн сэргэх тэрээһин ыытылынна. Тэрээһин саҕаланыытыгар сахаларга былыр-былыргыттан тарҕаммыт таҥха ɵйдɵбүлүн, кэмин суолтатын, таҥхалааһын араас көрүҥнэрин, билгэлэнэр, сэрэбиэйдэнэр ньымаларын туһунан библиотекарь Елена Давыдовна сиһилии сырдатта. Оҕолор бары болҕойон сэҥээрэн олорон иһиттилэр, элбэҕи биллилэр-көрдүлэр. Дьэ, ол кэннэ библиотека көҕүлээһининэн, сахалыы сиэри-туому билэр, сахалыы саҥарар үөрүйэҕэ сайыннарар сыаллаах «Хараҥа хос» диэн түбэлтэ кэпсээччилэр күрэстэрэ буолла. Кылаастан биирдии үөрэнээччи эрдэттэн бэлэмнэнэн кэлэн, кутталлах, дьулаан ис хоһоонноох олохторугар буолбут, истибит түбэлтэлэрин кэпсээтилэр. Дьүүллүүр сүбэ уонна истээччилэр оҕолор умсугутуулаах кэпсээннэрин олус үчүгэйдик болҕойон олорон иһиттилэр. Күөн-күрэс түмүгүнэн бастыҥ түбэлтэ кэпсээччинэн, 6 кылаас үөрэнээччитэ, Ефимов Дьулуур ааттанна. Таҥха киэһэтин саамай сонуна – таҥхалааһын буолла. Ол курдук, бу күн оҕолор кылаастарынан эмиэ инникилэрин кыратык торумнанан көрдүлэр, таҥха оонньууларын кытта билсистилэр.
Улуу Кыайыы 80 сылыгар аналлаах тэрээһиннэр саҕаланнылар
Акция – монтаж “Мама! Хлебушка дай-ка!”
Умнар тускут суох эдэр көлүөнэ
Буолан ааспыт сэрии кириэстэбилин,
Умнар туспут суох эн биһикки
Кэлбэтэх саллаат туолбатах иэстэбилин
И. Уххан
Элбэх үктэллэрдээх, үрдэллэрдээх, кылааннардаах — 2025 сылынан!
Президеммит Путин Владимир Владимирович Россия үрдүнэн — 2025 сылы “Аҕа дойдуну көмүскээччи” сылынан анаата. Сахабыт сирин Ил Дархана Николаев Айсен Сергеевич бу биллэриини ылынан “Төрөөбүт дойдуну көмүскээччи” сылынан биллэрдэ. Бары билэрбит курдук бу сылбыт анал байыаннай эппирээссийэ кыттыылаахтарыгар уонна биһиги эһэлэрбит, эбэлэрбит Улуу Кыайыыны уһансыбыттара 80 сылыгар ананыа. Бүтүн Россия үрдүнэн муҥура суох махталынан кэриэстээн, билигин баар да, суох да бэтэрээннэрбитин ытыс үрдүгэр тутан ытыктыырбытын, сүгүрүйэрбитин биллэрэр тэрээһиннэрбит саҕаланнылар. Ол курдук Кыайыы Парадын былааҕын нэһилиэгинэн өрө күүрүүлээхтик көрүстүбүт. Бөһүөлэкпитигэр оскуола оҕолорун толоруутугар “Пусть всегда будет солнце” ырыанан сыл аһылынна. Улуу Кыайыы хамсааһынын “Блокадный хлеб” акциятын өйөөн ол хамсааһыҥҥа кыттыһан сэмэй кылааппытын киллэрсэн литературнай чаас ыыттыбыт. Презентация нөҥүө “Ленинград блокадата” бэсиэдэнэн директоры иитии чааһыгар солбуйааччыта Ирина Васильевна Данилова сырдатта. Ол кэннэ “Мама! Хлебушка дай-ка!” — монтаж дьүһүйүү турда. Барыта 20 о5о хабылынна. Акция таҥыллан видеоролик оҥоһуллан соц.сеть нөҥүө сырдатылынна. Ону тэҥэ “Умнуллубат – тыыннаах уот” кинигэ быыстапката панорама сылы быһа туран эйэлээх олоҕу бэлэхтээбит дьоммутун сырдатыа.Үүнэр ыччат улуу өбүгэлэрин тустарынан, бу айымньылартан, документальнай суруллуулартан элбэҕи билиэхтэрэ, өйдүү-саныы сылдьыахтара, патриотическай тыыннаарын чиҥэтиэхтэрэ.
Улуу Кыайыы 80 сылын көрсө Илларионова Р.В. аатынан Чакырдааҕы сельскэй модельнай библиотека «Сэрии дуораана» проект бастыкы тэрээһинин тохсунньу 22 күнүгэр ыытта. Проект чэрчитинэн алын сүһүөх үөрэнээччилэр библиотека ааҕааччылара сэрии туһунан доргуччу ааҕыыта буолар. Хас ый аайы мустан оҕолорго ааҕан, ырытан биэрии буолар. Бастакы тэрээһини олус сэргээтилэр. Үөрэнээччилэр бэйэлэрин санааларын үллэһиннилэр.
Сулҕаччытааҕы Д.Ф. Наумов аатынан модельнай библиотека Кыайыы 80 сылын көрсө үлэтин саҕалаата.
Ол курдук, тохсунньу 12 күнүгэр, 2025 сыл Улуу Кыайыы 80 сылын көрсө Бүтүн республикатааҕы “Бары бииргэ Кыайыыга” девизтээх үгэс буолбут «Кыайыы Знамята ”эстафетата Сулҕаччы нэһилиэгэр ыалдьыттаата. Саха народнай артыыһа Христофор Максимов аатынан культура уонна сынньалаҥ киинин саалатыгар дьон толору мустубута киһини үөрдэр: тыыл уонна үлэ ветераннара, бойобуой дьайыылар кыттыылаахтара, Сулҕаччы уонна Сэргэ-Бэс оскуолаларын үөрэнээччилэрэ, олохтоохтор.
Үөрүүлээх чааска Кыайыы Знамятын эстафетатын көрсүү хамсааһын историятыттан кылгастык билиһиннэрдэ ветераннар сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ, библиотекарь Елена Попова.
Тохсунньу 15 күнүгэр республика 5 орденнаах чулуу ыанньыксыта, ыччат наставнига, тыыл, үлэ ветерана, Амма улууһун, Сулҕаччы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо М.И. Кутуков төрөөбүтэ 95 сылын көрсө, кини олоҕун, үлэтин сырдатар сыаллаах тематическай нэдиэлэ ыытылынна. Нэдиэлэ иһинэн 6-8, 10-11 кылаас үөрэнээччилэригэр информация күннэрэ:ол иһигэр бэсиэдэ, М.И.Кутуков туһунан фотопланшеттары, кинигэҕэ киирбит материаллары, хаһыат страницаларын билистилэр уонна 1974 сыллаахха Ленин аатынан колхоз 50 сылыгар уһуллубут док. киинэ көрдүлэр.
Тохсунньу 20 күнүттэн Ленинград блокаддатан босхолооһунугар аналлаах “Города-Герои СССР 1945-1965” диэн тематическай нэдиэлэ ыытылла турар. Оскуола алын уонна орто сүһүөх кылаастарыгар. Нэдиэлэ иһинэн Ленингрда куорат блокадаттан босхолооһуҥҥа аналлаах урок мужества, уонна Москва, Севастополь,Керчь, Тула уонна Брест-герой кириэппэс тутстарынан информация күннэрэ, бэсиэдэлэр ыытыллаллар уонна ВК Видео нөҥүө док. кылгас киинэлэри көрдүлэр. Нэдиэлэ салҕанар.
Чинчийэр-көрдүүр үлэ саҕаланна : ол курдук “Сулҕаччы түөлбэтин сэһэннэрэ” – нэһилиэк историятын кэпсиир фонданы хаҥатыыга Кыайыы 80 сылынан эбии материал НБ периодика саалатыттан булан сканердаан аҕаллым.

Сылы түмүктээн Россияҕа “Дьиэ кэргэн”, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр “Оҕо саас” сылларыгар аналлаах уонна саха суругунан уус-уран литературата төрүттэмитэ 125 сылыгар анаан “Сахабэчээт” СӨ САТ “Чолбон” сурунаалын редакциятян партнердарын кытары олохтоох модельнай библиотекаҕа “Чолбон өй күрэһэ” II оонньуута буолан ааста. Күрэскэ барыта сэттэ дьиэ кэргэн кыттыыны ылла. Саха суругунан уус-уран
литературатын төрүттээччилэриттэн саҕалаан аныгы кэм суруйааччыларын айымньыларыгар тиийэ хабар боппуруостарга кыттааччылар бэрткэ эппиэттэстилэр, ону тэҥэ, билиилэрин хаҥаттылар. Күрэс түмүгэр барыларыттан элбэх бааллаах Степановтар уонна Соловьевтар дьиэ кэргэн тэҥнэһэн, кыайыылаах үрдүк аатын ыллылар. Ол курдук, кыайбыт дьиэ кэргэттэр Дьокуускай куоракка полуфиналга баран ситиһиилээхтик кыттан кэлиэхтэрэ диэн бигэ эрэллэхпит.
Гл.библиотекарь: Ноговицына М.Ю.

Тохсунньу ый 18 күнүгэр Соморсун нэҺилиэгэр доруобуйанан хааччахтаах уонна аҕам саастаахтарга олохтоох библиотека, социальнай үлэһит Новикова Л.П. уонна кулууб коллектива буолан саҥа сылы көрсө итии чэйдээх көрсүһүү тэрийэн ыыттыбыт. Манна көрдөөх оонньуулар, минньигэс салааттарга, саҥа дьыллааҕы маскаҕа уонна Амма улууһун, саха сирин суруйааччыларын уонна чулуу дьоннорун сырдатар «Кини кимий?» — литературнай оонньуу ыытыллан аҕам саастаах дьоммут — сэргэбит олус сэҥээрбиттэрин бэлиэтээтибит.
Амма-Наахара нэһилиэгин олохтоох библиотеката төрүттэммитэ 95 сыла
1930 сыллаахха тохсунньу 9 күнүгэр Амма оройуона тэриллиитигэр Амма-Наахара нэһилиэгэ, оччолорго Амма нэһилиэгэ дэнэн Илин-Хаҥалас улууһугар сирэ-уота киирсэрэ. Бу сыл нэһилиэк Амма оройуонугар холбоспута. Амма-Наахара 7 кылаастаах оскуолатыгар Амма-Наахара, Бологур, Лээги уонна Чыамайыкы нэһилиэктэрин оҕолоро кэлэн үөрэнэллэрэ. Амма-Наахара нэһилиэгэ ыччат түмсэр сирэ этэ. Амма-Наахаратааҕы тыа сирин библиотеката 1940 сылтан үлэлээбит. Сэбиэдиссэйинэн Нам улууһуттан төрүттээх Алексеев Афанасий Кириллович үлэлээбитэ.
\Саха Республикатын Национальнай архивын фондата 806, опиһа 1, дьыалата 121, илииһэ 185/
Библиотекардарынан уонна сэбиэдиссэйдэринэн үлэлээбиттэр: Александров Тихон Ионович, Устинов Михаил Егорович, Леонтьева Ульяна /Дмитриевна/, Пахомова Екатерина Николаевна, Алексеева /кэргэнинэн Самульцина/ Анна Егоровна, Чемокина Федора Тимофеевна, Павлова Клара Ивановна, Никитина Дария Титовна, Федорова Варвара/Ивановна/, Абрахова Любовь Афанасьевна, Гаврильева Ольга Устиновна, Устинова Фекла Ивановна, Ефремова Наталья Николаевна, Пахомова Марина Семеновна үлэлээбиттэрэ.
Михаил Егорович Устинов 1941 сыллаахха сэрииттэн эргиллэн кэлэн Ааҕар балаҕан үлэтин салҕаабыта. «Кини үксүн агитационнай-маассабай үлэни үүннээн-тэһииннээн ыытара. Учаастактары кэрийэ сылдьан хаһыат, кинигэ сонуннарын кэпсиирэ» — диэн ахтар балта Никифорова Анна Егоровна.
Павлова Клара Ивановна (1936-2002сс) Дьокуускайдааҕы культурнай-сырдатар училищаны бүтэрбитэ (1955-1957сс.).
Кини 1936с балаҕан ыйын 31 күнүгэр Алтан нэһилиэгэр учуутал дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ.
«Училищаны 1957с. кулун тутарга бүтэрэн, Амма оройуонугар үлэлии кэлбитим. Культура отдела Бологур сельсоветын Амма-Наахаратааҕы кулуубугар сэбиэдиссэйинэн анаабыта. Муус устар 4 күнүгэр 1957с. үлэлээбитим. Бастакы кулуубунай үөрэхтээх этим. Кыһыл муннуктары, передвижкалары, араас стендэлэри оҥорон фермаларга, сайын отчуттарга тириэрдэн, бэсиэдэлэри оҥорорум. 1960 сылтан 1967 сылга дылы олотоох библиотекаҕа библиотекардаабытым. Библиотека кинигэтэ аҕыйаҕа, ону сыл аайы хаҥатан иһэрим уонна элбэх сурунааллары, хаһыаттары суруттарбытым. Фермаларга кинигэ ыытан элбэх ааҕаччыны хабар этим.Улахан дааталарга стендэлэри, бойобуой листовкалары, ыанньыксыттарга үлэлэрин көрдөрөр дуоскалары оҥорор этим.Оскуола оҕолорун кытта араас үлэлэри ыытарым».
Клара Ивановна 1967-1971сс. Амма-Наахара сельсоветын председателинэн, 1971-1977сс. Амма сельсоветын секретарынан үлэлээбитэ. 1977-1993сс. дылы пенсияҕа тахсыар диэри остолобуой сэбиэдиссэйинэн уонна араас үлэлэргэ үлэлээбитэ.
Культура министерствотын уонна культура отделын бочуотунай грамоталарынан, сыаналаах бэлэхтэринэн наҕараадаламмыт.
Устинова Фекла Ивановна Амма-Наахара библиотекатыгар 35 сыл үтүө суобастаахтык, айымньылаахтык үлэлээбитэ.
«Бастаан үөрэхпин бүтэрээт, Дьааҥы оройуонугар Дьулҕалаах диэн сиргэ библиотекардаабытым. Онно өр буолбатаҕым. Дойдум барахсан ыҥыран ылбыта. Библиотекарь үлэтэ нэһилиэккэ, кыһынын участоктарынан, фермаларынан онтон сайынын ходуһаларынан, сайылыктарынан сырыттаххына эрэ, үлэн –хамнаһын тахсыылаах буолара.
Ефремова Наталья Николаевна 2003-2005сс. олохтоох библиотека сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Библиотека иһинэн «Эдэр краевед» икки группалаах кружогун, «Өркөн» оҕо научнай обществатын, «Интелектуал» эдэр ыччат кулуубун «Эдэр библиотекарь» кружогун үлэлэппитэ.
Пахомова Марина Семеновна 2006-2010сс. олохтоох библиотекаҕа сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.
Нэһилиэк айар куттаахтарын, суруйар талааннаахтарын түмэр сыалтан бастаан оҕолорго «Аман өс» риторика кружогун тэрийэн үлэлэппитэ. Нэһилиэккэ ыытыллар концертарга, улууска «Полярная звезда» конкурска кыттыбыттара.
Онтон нэһилиэк олохтоохторуттан айар куттаахтар «Абылаҥ» литературнай түмсүүнү тэрийбитэ.
2008с-ха «Амма олоҕо» хаһыат духуобунаска аналлаах «Умсулҕан» сыһыарыытын салайааччыта Семен Слепцов бырайыак оҥорон, Амма улууһун дьаһалтата үбүлээһининэн, уус тылга дьулуһар, алыптаах тылга талаһар, улуус суруйар дьоҕурдаахтарын кинигэлэрин таһаартарбыта. Онно Амма-Наахара нэһилиэгиттэн үс кинигэ бэчээттэнэн тахсыбыта. Ол курдук Степан Захаров «Дойдум дьоно», Надежда Пахомова «Үрүҥ түүн» уонна айар тыл абылаҥа умсугуппут нэһилиэк олохтоохторун «Айылҕалыын алтыһан» хоһооннорун хомуурунньуктара күн сирин көрбүттэрэ.
2010 сылтан олохтоох библиотека сэбиэдиссэйинэн Унарова Екатерина Николаевна үлэлиир. Библиотека иһинэн «Лепбук», «Амма-Наахара олонхоһуттара» проектар үлэлииллэр. Ону таһынан үһүс көлүөнэ «Уран тарбахтар», «Кыбытык» куруһуоктар ыытыллаллар. Лээги, Саһыл учаастактарыгар уонна «Дуораанчык» уһуйааҥҥа передвижной библиотека үлэлиир. Нэһилиэк кыаммат өрөҕөтүгэр социальнай үлэһити кытта кинигэ таһыытыгар тэҥҥэ үлэлэһэллэр.
«Амма чулуу дьоно» сериянан «Петр Ионович Яковлев», «Саха киэн туттар дьоно» серианан «Петр Ионович Яковлев», «Саха сирин нэһилиэктэрэ» сериянан «Амма-Наахара нэһилиэгэ», Л.Л.Александров «Фотолетопись жизни Лаврения Александрова», «Учуутал, иитээччи, Герой ийэ Александрова Мария Лаврентьевна», «Амма-Наахара сэрии сылларыгар» уонна да атын кинигэлэр сүрэхтэниилэрэ ыытыллыбыттара. Нэһилиэккэ, улуууска, республикаҕа ыыттыллар араас таһымнаах тэрээһиннэргэ ситиһиилээхтик кытталлар.
Унарова Екатерина Николаевна








Б. Харысхал аатынан библиотекаҕа доруобуйаларынан хааччахтаах ааҕааччыларга Саҥа дьылы уонна Аҕа дойду сэриитигэр Кыайыы 80 сылын көрсө «Эйэ халлаанын анныгар бары биирбит» диэн араас түһүмэхтэрдээх бу сылга бүтэһик тэрээһин сэргэхтик ааста.
Ахсынньы 6 күнүгэр «Чуораанчык» оҕо уһуйааныгар Олоҥхо сылын түмүктүүр үөрүүлээх тэрээһин бэрт сэргэхтик буолан ааста. Ол курдук, «Көлүкэчээн» эбээлэр түмсүүлэрэ биир дойдулаахпыт Ю.П. Борисов суруйбут «Баһырҕастаах аттаах Баабый Баатыр» олоҥхону иһитиннэрдилэр. «Олоҥхо дойдута – мин дойдум» квест оонньуу сэргэхситтэ. Бары кыттааччылар туоһу суруктары, сэмэй бэлэхтэри туттулар. Ыалдьыттарга анаан сахалыы астаах сандалы бу киэһэни киэргэттэ.
Бүгүн Социалистическай Үлэ Геройа, сылгыһыт Тимофей Спиридонович Лукин төрөөбүтэ 110 сыла
Ко дню Героя Отечества 10 декабря прошла встреча с учащимися 3 классов. Была проведена беседа кто такой Герой, когда учредили праздник, с чьим именем связан, какие награды дают героям и в конце встречи прошла викторина «Что мы знаем о героях». Все дети принимали активное участие и рассказали про подвиг Филиппа Лобанова в честь которого названа Чапчылганская средняя общеобразовательная школа.
Соморсунская сельская библиотека в день Героя России 9 декабря провела совместно с ЦДиК «Дархан» совместную встречу учащихся 6 и 7 класса . Была проведена лекция — беседа «Патриотизм для меня это…», просмотр и обсуждение короткометражного фильма «Летят журавли!», знакомство с наградами ВОВ и СВО, патриотические игры.
«День Олонхо» в Майском наслеге
25 ноября 2005 году Организация объединенных наций «ЮНЕСКО» объявила якутский народный эпос «Олонхо» Шедевром устного и нематериального наследия человечества. По Указу главы Якутии с 2006 года «Об установлении Дня Олонхо» мы ежегодно отмечаем «День Олонхо». К этой знаменательный дате ежегодно в нашем наслеге проходят ряд интересных и познавательных мероприятий, направленных на сохранение и популяризации эпического наследия приуроченных к Декаде олонхо.
25 ноября учащиеся Майской СОШ им. Е. Л. Чистякова приняли участие в республиканской онлайн-акции «Диктант Олонхо-2024». В тестировании приняли участие всего 20 учащихся с 5 по 10 классы. Нужно отметить, что вопросы быьи очень интересными и познавательными. А так же, в Майской сельской библиотеке на одном дыхании прошли мероприятия по программе. «Диктант Олонхо», отрывок из олонхо «Нюргун Боотур Стремительный» П. А. Ойунского, презентации по олонхо «Якутский эпос олонхо», чтение и обсуждение отрывка из олонхо Амгинского олонхосута Т. Захарова-Чээбий «Ала Булкун», обзор книг о олонхосута, являющихся уроженцами Амгинского улуса.

День Неизвестного Солдата в России отмечается ежегодно 3 декабря. Это памятная дата в память о российских и советских воинах, погибших в боевых действиях на территории страны или за её пределами.
Дата выбрана в связи с тем, что в этот день в 1966 году, в ознаменование 25-й годовщины разгрома немецких войск под Москвой, прах неизвестного солдата был торжественно захоронен у стен Московского Кремля в Александровском саду.
В этот день мы должны вспомнить о подвигах наших солдатов, которые храбро защищали нашу Родину и пали в боях. Для учащихся с 5-11классов проведены мероприятия посвящённые этой дате. Уроки памяти провела Чакырская сельская библиотека.
Баһылай Харысхал аатынан библиотекаҕа олохтоохторго Хомус декадатыгар уонна оруобуна Хомус күнүгэр төрөөбүт дэгиттэр талааннаах Яков Петрович Деляев 75 сааһыгар аналлаах «Хомус алыбар уйдаран» диэн көрсүһүү биэчэр буолла, манна Я.П. Деляев туһунан слайд-презентация, бэйэтэ хомус хайдах оҥоһулларын, кыра эрдэнээҕиттэн олоҕун кэпсээнин истибэтэхпитин иһиттибит, үлэлээбит үлэтин сырдаттыбыт, «Варганная музыка якутов» диэн кинигэ быыстапкатын обзора ыытылынна. Яков Петровичка юбилейынан истиҥ тыллары анаан истиҥник эҕэрдэлээтибит. Бары үөрэн, астынан тарҕастыбыт.
Республикатааҕы олоҥхо ассоциацията, СР национальнай библиотеката, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ хотугулуу — илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна культуратын институтун фольклор кафедара тэрийэн ыытар акцията “Диктант Олоҥхо — 2024” Сулҕаччы нэһилиэгэ эмиэ көхтөөх кыттыыны ыллыбыт. Диктаны сэтинньи 29 күнүгэр, күнүс 3 чаастан Х. Максимов аатынан культура уонна сынньалаҥ киинигэр суруйдубут. Тексты аахта РФ үөрэҕириитин бочуоттаах үлэһитэ, СР үөрэҕириитин туйгуна Екатерина Филипповна Рязанская. Барыта 13 киһи суруйда. Онтон Раиса Стручкова, Саргылана Рязанская, Лириана Ксенофонтова таба суруйууга уонна сурук бэлиэтигэр да биир да сыыһаны-халтыны оҥорбокко “Бастыҥтан бастыҥ суруксут”, Антонина Неустроева, Мария Иванова, Евдокия Данилова, Анна Баишева “Бастыҥ суруксут” аатын ылан добун суруктары туттулар.
📚📚📚 Сэтинньи 27 күнүгэр В.М.Новиков-Күннүк Уурастыырап аатынан киин библиотека Россияҕа «Дьиэ кэргэн», Саха сиригэр «Оҕо саас» сылынан доруобуйаларынан хааччахтаахтар декадаларын чэрчитинэн улуустааҕы дьиэ кэргэнинэн «Всей семьей» оонньууга 8 дьиэ кэргэн мустан күөн көрүстүлэр. Биһиги нэһилиэктэн Павловтар Сандал ийэтинээн Клавдия Борисовналыын дартс күрэҕэр инники тахсан кыайыылаах бастакы миэстэни ситистилэр.
📚📚📚 Сэтинньи 29 күнүгэр Россияҕа «Дьиэ кэргэн», Саха сиригэр «Оҕо саас» сылынан Амматааҕы В.Жожиков аатынан оҕо библиотекатын үлэһиттэрэ «Я и моя семья» диэн улуснай интеллектуальнай күрэх тэрийэн ыытта. Барыта 7 нэһилиэк киирэн кыттыыны ыллылар. Биһиги нэһилиэктэн Заборовская София ийэтинээн Мария Лапсоновналыын ситиһиилээхтик кыттыннылар.
Павловтар уонна Заборовскайдар дьиэ кэргэттэригэр итии-истиҥ эҕэрдэбитин тиэрдэбит. Өссө да инникитин көхтөөхтүк кыттаргытыгар баҕарабыт, куруутун маннык кинигэ доҕордоох буолун диэн баҕарабыт.
Саллар саас тухары – саханы үрдэтиэ олоҥхо
Күннүк Уурастыырап
Олонхо сылын түмүктүүр
“Олоҥхо уонна хомус оллоонун тула” тэрээһининэн түмүктэннэ
Ол курдук сэтинньи 18 күнүттэн төрөппүттэр күүстэринэн тигиллҥбҥт олоҥхо геройдарынан “Алыптаах олонхо” уус-уран быыстапка турда. Олонхо ыһыаҕын көрсө тигиллибит ат симэҕэ, кыбытык тигиилэр, олбохтор сахалыы тыыны биэрдилэр. Үһүс күн “Сиэдэрэй симэх” өттүк симэҕин тигиигэ маастар кылаас барда. Маастар кылааһы биир дойдулаахпыт Владимирова Надежда Михайловна ыытта. “Олонхо уонна хомус – саха төрүт дьарыга” кинигэ быыстапката турда. Быйыл Аммабытыгар биллэриллибит Олонхо сылынан тахсыбыт кинигэлэргэ презентация буолла. Хас биирдии кинигэ тугу кэпсиирин туһулаан сырдатылынна. Сахалыы таба суруйуу үөрүйэҕин сайыннарар, олонхо баай тылын-өһүн, билиини-көрүүнү кэҥэтэр сыаллаах Олонхо дьыктаанын акциятыгар 13 улахан киһи уонна 21 оскуола оҕото кытынна. Түмүктүүр күҥҥэ сэтинньи 30 күнүгэр бөһүөлэк оҕото-сэргэтэ, улахан дьонноро киирэр аантан алгыстаах алаадьынан күндүлэннилэр. Хас биирдиилэрэ хобо чуорааны лыҥкынатан ыраастанан аастылар уонна салама салбархайдарын баҕа санаа бастыҥын саныы-саныы ситиигэ баайдылар. Ол кэннэ сиэдэрэй сахалыы астаах сандалыттан ас минньигэһин амсайдылар. Күүс-уох ылынан өбүгэ төрүт оонньуутун оройуттан туттулар. Хас биирдии оонньууну көҕүлээччилэр салайан истилэр. Онон оонньуулар биир тыынынан олус кэрэхсибиллээхтик аастылар.Түмүк күн кырыымпа уонна хомус нарын-намчы иэйиилээх, сүүрүгүрдэр матыыбтара сүрбүтүн-куппутун тутта.. Бу киэһэ омуннаах олонхобутун оллоонноон олорон олонхолоотубут. Олонхобут уонна хомуспут киэһэтин Михайлова Анастасия Николаевна “Үрүйэчээн” фольклорнай бөлөҕө киэргэттэ. Оҕолор сыл устата билбиттэрин бүүс-бүтүннүү бигэргэттилэр. Дьүрүһүй хомусчуттар бөлөхтөрүн дьүрүскэнинэн уонна оһуохай оонньуулаах эҥээрхэй ырыатынан түмүктэннэ. Дьэ кырдьык Олонхо уонна Хомус киэһэтэ буолла.
Олоҥхо декадата саҕаламмытынан сибээстээн сэтинньи ый 26,27 күннэригэр Бөтүҥ нэһилиэгигэр Дьулуруйар Ньургун Боотур олоҥхоттон быһа тардан истэн суруйуу ыыттыбыт. Бастакы күҥҥэ Мичээр ого сайдар киинин улэһиттэрэ көхтөөхтук кытыннылар. Иккис күн С.Я. Левин аатынан норуот айымньытын киинин улэһиттэрэ уонна олохтоох дьаһалта улэһиттэрэ уөрэ-кетө суруйдулар. Олоҥхону суруйтарда Неустроева Светлана Алексеевна, РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах улэһитэ уонна СР үтүөлээх учуутала.
Тэрээһи кыттыылаахтарыгар барыларыгар сертификат туттарыллынна, ону таьынан 6 туоһу сурук. Барҕа махталбытын тиэрдэбит кыттыылаахтарга.
Бүгүн Б. Харысхал аатынан библиотекаҕа Олонхо декадатыгар аналлаах уонна Олонхо сылын түмүктээн кинигэ быыстапкатын, муннугун обзорун билистибит, түөрт Олонхо ыһыаҕар кыттыбыт (Бүлүү, Өймөкөөн Өлүөхүмэ, Амма) Вера Афанасьевна Борисова «Кыыс Дэбилийэ» олонхоттон быһа тардан толордо уонна диктант буолла, бу иннинэ наар сахалыы суруйбут буоллахпытына, аны нууччалыы переводтаммыт П.А. Ойуунускай: «Ньургун Боотур Стремительный» айымньытыттан быһа тардан суруйдубут.
…Саллар саас тухары олоҥхо
Саханы урдэтиэ олоҥхо:
Кэс тылбыт кэскилин көрдөрүө,
Кэхтибэт кэрэтин сөхтөрүө.
(Күннүк Уурастыырап)
Сэтинньи 25 күнүттэн саҕалаан Өрөспүүбүлүкэбит үрдүнэн Олоҥхо дэкээдэтэ саҕаланна. Бу кэм устата улуустарга, куораттарга араас тэрээһиннэр ыытыллаллар.
Олоҥхо декадатын чэрчитинэн Амма-Наахара олохтоох библиотеката «Олоҥхо эйгэтэ» кинигэ быыстапката, гугл форматынан «Олоҥхо дойдутугар айан» викторина уонна сэтинньи 27 күнүгэр » Олоҥхо дьыктаан 2024″ ыытылынна. Быйылгы «Олоҥхо дьыктаан 2024» Былатыан Ойуунускай «Дьурулуйар Ньургун Боотур» (олоҥхоттон быһан тардыы) икки тылынан ытылынна.
Дьыктаан суруйа кэлбит ааҕааччыларбыт саха уус-уран айымньытын сахалыы тиэкиһин талан суруйдулар.
Олоҥхо тыла-өһө, таба суруйуута уустугун бэлиэтээтилэр. Дьыктааҥҥа кыттыыны ылбыт ааҕааччыларбыттартан түөрт туйгун суруйааччы билиннэ. Бары кыттааччылар Туоһу сурук тутуурдаах тарҕастылар.
Соморсун нэҺилиэгэр сылын аайы ыытыллар «Олонхо дьыктаана» аахсыйа 8 ааҕааччы кэлэн көхтөөх кыттыыны ыллылар. «Бастыҥтан бастыҥ» анал ааты Скрыбыкина Анна Васильевна, эдэр ааҕааччыбыт Вера Федорова «Бастыҥ суруксут» анал ааттары ыллылар. Быйыл П.А.Ойуунускай айымньытыттан быҺа тардыыны аахта почта начальнига, фольклорнай кулууб кыттыылааҕа Наумова Амгалена Афанасьевна.
Ко дню рождения нашего главного новогоднего волшебника всех времён — Деда Мороза. С 15 по 18 ноября прошла акция «напиши пожелания Дедушке Морозу». С 1 класса по 4 класс дети в Чапчылганском наслеге писали свои пожелания и желания Деду Морозу и отпускали письма в почтовый ящик Деда Мороза. Все дети и родители приняли активное участие в акции.
Сэтинньи 13 күнүгэр Саха Республикатын бастакы президенэ төрөөбүтэ 87 сылыгар аналлаах билиини-көрүүнү биэрэр тэрээһин буолан ааста: Михаил Николаевка аналлаах информационнай чаас кэннэ, аныгылыы сэринэн — челлендж “Прочитай книгу Николаева” бэрт сэргэхтик, солуннук ааста, элбэх дьону түмтэ.
Гл. библиотекарь Эмисской СМБ: Ноговицына М.Ю.
Сулҕаччыга М.Е. Николаев төрөөбүтэ 87 сылыгар билиини-көрүүнү биэрэр тэрээһин буолан ааста.
Саха Республикатын 1-кы президенэ, РФ Федерация мунньаҕар Федерация сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, РФ Үрдүкү мунньаҕын Государственнай Дума мунньаҕа YI-с ыҥырыылаах мунньаҕын депутата, Государственнай Советник, Аан дойдуга «Человек тысячилетия» аат хаһаайына, СР бочуоттаах олохтооҕо, сахалар киэн туттар ытык киһибит: дьиҥнээх Патриот, Салайааччы – Михаил Ефимович Николаев төрөөбүт сэтинньи 13 күнүгэр билиини-көрүүнү биэрэр бэртээхэй тэрээһиннэр культура киинин саалатыгар буоллулар, ол курдук:
— «Я благодарен своему народу» диэн документальнай – художественнай киинэ көрдөрүлүннэ
— “Саха сирин чулуу уола” — Киинэ кэнниттэн М.Е. Николаев олоҕун, үлэтин кэпсиир өй — билии викторината ыытылынна.
Кыайыылаахтар бириистэри туттулар, кинилэр ааттара:
Алиана Андросова – И.И. Константинов — Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сулҕаччы орто оскуолатын 6-с кылааһын үөрэнээччитэ
Диана Оконешникова — И.И. Константинов — Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сулҕаччы орто оскуолатын 5-с кылааһын үөрэнээччитэ
Амгаяна Максимова — И.И. Константинов — Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сулҕаччы орто оскуолатын 9-с кылааһын үөрэнээччитэ
Марат Данилов — И.И. Константинов — Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сулҕаччы орто оскуолатын 5-с кылааһын үөрэнээччитэ
Виолетта Неустроева — И.И. Константинов — Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сулҕаччы орто оскуолатын 5-с кылааһын үөрэнээччитэ
Афоня Носов — И.И. Константинов — Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сулҕаччы орто оскуолатын 5-с кылааһын үөрэнээччитэ
Сэргэх тэрээһини Д. Наумов аатынан Сулҕаччы библиотекатын кылаабынай библиотекара Елена Васильевна Попова, Х. Максимов аатынан Сулҕаччытааҕы культура уонна сынньалаҥ киинин үлэһиттэрэ Мария Андреевна Дьячковская, Платон Николаевич Максимов иилээн-саҕалаан ыыттылар.
Сэтинньи 13 күнүгэр Чакыр нэһилиэгэр Михаил Ефимович Николаев 87 сылыгар аналлаах тэрээһин ыытыллынна. Аан тылы Аҕа баһылыкпыт Семен Николаевич ылла. Оҕолорго, эдэр ыччакка туһаайан Михаил Ефимович Республика сайдыытыгар үлэлээбит-салайбыт кэмнэрин үтүө холобур оҥосторго, төрөөбүт Сахабыт сирин сайдыытыгар бэйэҕит кылааккытын киллэриэххит диэн эрэнэрин биллэрдэ. Салгыы Илларионова Р.В. аатынан Чакырдааҕы сельскэй библиотекара Матрена Анастасовна бастакы бэрэсэдьиэн олоҕун сырдатта уонна бэлэмнээн кэлбит «Я — твой сын, Саха сирэ!» кинигэ быыстапкатын сиһилии кэпсээтэ. Түмүккэ алгыс тылы анаан кэлэр кэнчээрилэргэ Михаил Ефимович сырдык аата үйэлэртэн үйэлэргэ ааттана турдун диэн уопсай санааҕа киирдибит.

Бүгүн Б. Харысхал аатынан библиотекаҕа Саха республикатын бастакы Президена Михаил Ефимович Николаев төрөөбүтэ 87 сылыгар анаан ааҕааччыларга «Дьоһун киһи М.Е. Николаев» диэн информация буолла. М.Е. Николаев биографиятын билиһиннэрэн баран, өрүү история кинигэтин уларсар, 7 кылаас үөрэнээччитэ Кирилл Охлопков, Михаил Ефимович 10 сыл иһигэр туох үлэни ыыппытын ааҕан иһитиннэрии оҥордо. Ол кэннэ Өктөмҥө баар М.Е. Николаев аатынан музейы экраҥҥа көрдүбүт уонна «Ради настоящего и будущего» диэн кинигэ быыстапкатын көрдүбүт.
Сэтинньи 13 күнэ — СР маҥнайгы Президенэ Михаил Ефимович Николаев төрөөбүт күнэ. Бу күнү Ил Дархан Айсен Николаев Саха Республикатыгар Инновация күнүнэн биллэрбитэ. Михаил Николаев туһунан төһө билэргитин бэрэбиэркэлэнэн «Биһиги Президеммыт» диэн викторинаҕа кыттыҥ, билиигитин хаҥатыҥ диэн ыҥырабыт.
Болугурдааҕы олохтоох библиотека
Баар буоллун куруутун
ИЛ уонна ЭЙЭ
«Ураа, каникулы» диэн оскуола оҕолоругар Сомоҕолоһуу күнүн чэрчитинэн “Квест-оонньуу” барда. Алын уонна орто сүһүөх кылаастара этиллибит чааска хойутааһына суох тиийэн кэллилэр. Саҕаланыан иннинэ кылгас боппуруостарга разминка ыытылынна. Квест оонньуу барыта 7 түһүмэҕинэн барда. Бастаан хамаандалар ааттанан-суолланан, төгүрүк уонна триугольник фигуралары талан хамаандаҕа хайдыстылар. Мантан антах тиийбит хосторун аайы конверга угулла сылдьар сыыппаралары ылаллар. Бу сыыппаралар ханнык хоско тиийэллэрин ыйаллар. Ол хостор тугу кистээн сыталлара, заданиялара биллибэт. Ол курдук хос аайы киирэн истилэр. Бу оонньууларга ким төһө түргэнэ, быһаарыылаҕа уонна хамаанда төһө биир санаалааҕа тута көстөр. Онон туох да балыйсыыта суох бүтэһик түһүмэхтэрин ааһан ким бастаабыта быһаарылынна. Кыайбыт хамаанда хотторуулаах хамаанданы 5 мүнүүтэнэн аһары түстэ. Кылгастык сырдатар буоллахха “Пазл” — остуоруйаны хомуйуу, “Интуиция” – өҥү сөпкө талан миэстэтин булларыы, Баайыылаах харахтаах – “Лабиринт” туорааһын, Ииччэх-бааччах баайыллыбыт быа устун туорааһын, Кистэммит тылы таһаарыы, “Бэйэ-бэйэни өйдөһүүгэ – быһаҕас уулаах роса бытыылкатын тэҥҥэ көтөҕүү, Обруч иһинэн киирэн бэйэ-бэйэҕэ бэрсии, Командир мимиканан таайтарар тылын тута өйдөөн этии. Бу курдук оҕолор сүүрэн-көтөн олус сэргэхсийдилэр, астыннылар. Саҥа оонньуулары биллилэр. Түмүгэр өссө хамсаныылаах үҥкүүлэри үҥкүүлээтилэр, маассабай оонньуулары оонньоотулар. Барыта да туһалаах буолла. Сомоҕолоһуу күнэ ил олоҕу, өйдөһүүнү түстээтэ.
Б.Харысхал аатынан библиотекаҕа сэтинньи 7 ,8 күннэригэр: бастакы күн Мээндиги П.И.Караканов аатынан 9-10 кл.н үөрэнээччилэригэр » Биир дойдулаахпыт Б.Харысхал 74сыла» библиотечнай урок, «Прозаик ,драматург айымньылара» кинигэ быыстапкатын обзора ,суруйааччы олоҕун билиһиннэрии буолла.Иккис күн: Л.В.Киренскай аатынан Амма лицейын 9-с кылаас үөрэнээччилэригэр норуот суруйааччыта Б.Харысхал 74 сылыгар аналлаах «Творческое наследие писателя-патриота..» диэн библиотечнай урок ыытылынна.Оҕолорго суруйааччы биографиятын,айымньыларын кэпсээн, бэйэлэригэр карточканан кинигэлэри талларан ,кинигэ туһунан аннотациялары аахтылар,онтон быыстапкатын, муннугун ,музей көрөн сэргээтилэр. Мээндиги нэһилиэгин видеобзорун, «Буойун кэриэһэ» документальнай киинэ көрдүлэр.
Амма-Наахара нэһилиэгэр сэтинньи сэттистиир күнүгэр олохтоох биллиотекаҕа IX төгүлүн ыытыллар Бүттүүн Россиятааҕы «Улахан этнографическай диктант» ыытылынна. Быйылгы диктант норуот сомоҕолоһуутугар ананна. Диктант уопсайа 30 вопростан турда.
Диктант суруйа кэлбит ааҕааччыларбыт биир тыынынан боппуруостарга эппиэттэтилээн билиилэрин бигэргэттилэр. Элбэх баалы ылан инники таҕыстылар: Филиппова Валентина Дмитриевна, Михайлова Екатерина Владимровна, Пахомова Оксана Егоровна.
Диктант кэнниттэн Улуу Өктөөп бырааһынньыгын бэлиэтээтибит. «Эһээ Ленин» бюстара, кинигэлэрэ, открыткалара, значоктара выставкаҕа турда. Ол саҕанааҕы ырыаларар ылланнылар, хоһооннор этилиннилэр. Ааҕааччыларбыт урукку кэминээҕи хаартыскаларын, грамоталарын аҕалан ирэ-хоро, чүмэчи уотугар урукку кэмнэри ахтан-санаан үөрэн-көтөн тарҕастылар.
Норуот сомоҕолоһуутун күнэ — биһиги, Арассыыйа норуота, биир сомоҕо буолан, дойдубут утары турбут өстөөҕү кыайан, бары уустуктары туораан, дойдубут үгүс үйэлэрдээх историятын ытыктыырбытын, билэрбитин көрдөрөр бырааһынньык буолар.
Көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн кэлбит патриотическай өйү-санааны, сыаннастары, историяны харыстыах уонна эдэр ыччакка тиэрдиэх тустаахпыт. М.А.Ноговицын аатынан Болугурдааҕы култуура киинэ уонна олохтоох библиотека кыттыhан, Е.Е.Пахомов аатынан орто оскуолаҕа оҕолорго аналлаах “Сомоҕолоһуу – биһиги күүспүт” диэн патриотическай чаас ыыттылар. Тэрээһиҥҥэ кыттыыны ыллылар Болугур нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, СР муниципальнай сулууспатын бочуоттаах бэтэрээнэ Мария Васильевна Софронова уонна РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, кыраайы үөрэтээччи, коллекционер Тимофей Трофимович Никифоров. Тэрээһин саҕаланыытыгар библиотекарь Наталья Софронова норуот сомоҕолоһуутун бырааһынньыгын историятын сырдатта. Ол кэнниттэн Мария Васильевна ааспыт кэм олоҕун-дьаһаҕын, оскуола историятын, бары биир сомоҕо, күүс-көмө буолан саҥа таас оскуола тутуллуутугар, нэһилиэкпит сайдарын туһугар үлэлээбиттэрин кэпсээтэ. Тимофей Трофимович баай ис хоһоонноох коллекциятын туһанан Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойдарын туһунан кэпсээтэ, араас омук сомоҕолоһон или-эйэни аҕалбыттарын, өстөөҕү кыайбыттарын билиһиннэрдэ, сырдатта. Ытык-мааны дьоммут дириҥ ис хоһоонноох бэсиэдэлэрэ, баҕа санаалара кэнчээри ыччаппытыгар патриотическай тыыны иҥэрэн, төрөөбүт дойдуларын таптыы, бэриниилээх буола улааталларыгар баҕарабыт.
Сэтинньи 4 күнүгэр олохтоох библиотекаҕа Сардаана Михайловна Трофимова «Сво-ҕа кэтиллэр көстүүмү» тигэргэ маастар — кылаас биэрдэ. Эдэр элбэх оҕолоох ийэ оҕолорун биэбэйдиирин быыҺыгар волонтердаан босхо таҥас тигэрин, иистэнэ үөрэммит сатабылын кэлбит кэрэ аҥаардары кытта үллэҺиннэ. Түмүгэр 7 ыстаан уонна биир китель толору тигиллэн бүттүлэр, тус кылааппытын киллэрэн киэҺэ астынан тарҕастыбыт.
Бүтүн Россия үрдүнэн бэлиэтэнэр норуоттар сомоҕолоҺууларын күнүгэр анаан алын кылаас оҕолоругар аналлаах «Дерево Дружбы» оҥоҺук, сомоҕолоҺуу туҺунан бэсиэдэ, Россия араас омуктарын сырдатар викторина, кинигэ быыстапката билсэн тарҕастыбыт.
Сэтинньи 4 күнүгэр Б.Харысхал аатынан библиотекаҕа Бүтүн Норуот Сомоҕолоһуутун күнүгэр аналлаах «Государственный праздник в ноябре» диэн 7 рауннаах квиз- оонньуу буолла. Манна араас темаҕа викторинаны таһынан оонньуу күрэхтэр ыытылыннылар: Пантомималары таайыы, уксаан, «Название блюд», «День народного Единства»диэн хоһоон айыытыгар конкурстар уонна «Минута славы» буолла. Икки командаларга араас анал ааттар бэрилиннилэр, бүтэһигэр 2-с команда «Үрдүк чыпчаал» анал аатынан наҕараадаланна!
2 ноября ко Дню Народного Единства, совместно с коллективом ЦНТ им С.Я. Левина провели для населения квиз-игру. Участники разделились на 4 команды и каждая назначили капитанов. Команды рисовали стенгазету, угадывали народные инструменты, угадывали названия российских логотипов, названия отечественных фильмов. Все прошло в атмосфере веселья и единения. В конце победила дружба, участники награждены были сладким призом.
Алтынньы 18 күнүгэр «Дуораанчык» уһуйаан улахан бөлөхтөрүгэр «Остуоруйа дойдутугар айан» тэрээһин ыытылынна.
«Остуоруйа дойдутугар айан» кинигэ выстаката турда. Оҕолор икки хамаандаҕа арахсан остуоруйа дойдутугар айаннаатылар. Бастакы команда «Ракета» капитан Дархан Гаврильев, иккис команда «Сибэккилэр» Арина Нестерева буоллулар. Оонньуубут айана 7 түмэхтэн турда. 1 оонньуу – «Ырыа таайыы», 2 оонньуу – «мультик таайыы», 3 ооннььуу «Худуоьунньук», 4 оонньуу – «Ойуу сааьылааьын», 5 оонньуу – «Тыл сааьылааьына», 6 оонньуу – «Пантомима», 7 оонньуу «Буукуба». «Остуоруйа дойдутугар айан» оонньуубутугар бары тэн-тэҥэ түһэрсэн, бааллара тэҥэһэн доҕордоүуу кыайда. Оонньуубут түмүктэммитин кэннэ оҕолор собүлүү көрбүт остуоруйаларын ылан көрдүлэр.
Балаҕан ыйын 28 күнүгэр Амма-Наахара нэһилиэгэр Бүтүн Арассыыйатааҕы коллекционердар күннэрин бэлиэтээн аастыбыт.
Амма-Наахара нэһилиэгин «Эгэлгэ» коллекционердар түмсүүлэрэ 2017 сылтан үлэлиир. Тумсуу салайааччыта Унарова Лариса Ивановна. «Эгэлгэлэр» бэлиэ күнү көрсө нэһилиэкпит дьонугар-сэргэтигэр нэдиэлэ устата Ретро выстака туруорда.
Бу күн остуол тула олорон санаа атастаһыыта, истин-иһирэх кэпсэтии, көрдөөх оонньуулар, коллекцияҕа аналлаах викторина ыытылынна.
Алтынньы 17 күнүгэр олохтоох библиотекаҕа Саха республикатыгар Ийэ күнүнэн сибээстээн, «Сырал»ийэлэр түмсүүлэрин «Махтаныахха айыыларга» диэн видеоклип сүрэхтэниитэ буолла.
Алтынньы 18 күнүгэр ийэлэргэ аналлаах «Ийэ күнэ» тэрээһин ыытылынна. Ийэлэр икки хамаандаҕа арахсан 7 түһүмэхтээх эстафетаҕа күрэхтэстилэр. Эстафетаҕа эдэр ийэлэр кыайан инники таҕыстылар, онтон 4 темалаах викторинаҕа иккис хамаанда кыайда. Түмүгэр тэҥнэһии буолан «доҕордоһуу» кыайан, ийэлэрбит сэмэй бэлэх тутан сэргэхсийэн тарҕастылар.
Аҕам саастаахтарбыт декадаларын түмүктүүр бэрт сэргэх тэрээһин буолан ааста. Бу күн биһиэхэ Алтанатан ыҥырыылаах ыалдьыттар кэллтлэр. Олус интэриэһинэй “Кэрэни кэрэхсээн” коллекционердар выставкалара үгүс дьон сөҕүүтүн ылла. Киирии номердарынан буолбут “Күһүҥҥү киһи күлбүтүнэн”сүүйүүлээх лотерея бэрт сэргэхтик ааста, кэлбит ыалдьыттар бука бары илии тутуурдаах, өттүк харалаах бардылар, бириистэринэн тоҥ чир балыктан, хоҥур хаастан, кустан саҕалаан араас күһүҥҥү консервацияҕа тиийэ. Ону тэҥэ, олохтоох библиотекаҕа «Кинигэни таптыыбыт» фотосессия ыытылынна. Кэлбит ыалдьыттар бэйэлэрин мөссүөннэрин тутаннар олус үөрдүлэр, астыннылар. Бу күн араас сэргэх оонньуулардаах, ырыа-тойук доҕуһуоллаах үтүө күн ааста.
Декада чэрчитинэн аҕам саастаах дьоммутугар анаан олохтоох библиотека үлэһиттэрэ “Харысхал” маастар кылаас ыыттылар, уонна эти-сиини эрчимирдэр “Возраст – не помеха” зарядка. Маастар кылаас точечнай техниканан аналлаах үстүөкүлэ кырааскатынан уруһуйдааннар, саҥа техниканы баһылаан, тус бэйэлэригэр, сорохтор дьиэ кэргэттэригэр харысхал оҥостон үөрэн-көтөн, астынан тарҕастылар.
Алтынньы 16 күнүгэр библиотекаҕа «Белая трость» бүтүн россиятааҕы декадаҕа аналлаах, харахтарынан мөлтөхтүк көрөр доруобуйаларынан хааччахтаах дьоҥҥо экскурсия буолла.Мээндигиттэн Никитин А.Д., Жиркова О.В., Леонтьева Р.А. кытыннылар. Брайль шриф-суругунан ааҕыыга Никитин А.Д.-бастакы миэстэ буолла. Улуустааҕы библиотека үлэһиттэрэ араас оонньууну ыыттылар, Мээндиги библиотеката экскурсияҕа гидтаата.



Дьиэ кэргэн уонна оҕо сыла
элбэх дьону-сэргэни түмтэ
Кэрэ-бэлиэ сылбыт түмүктэнэрэ аҕыйах ый хаалла. Сыл саҕаланыаҕыттан туох баар үлэ бу сылга туһаайыллан араас кэрэхсэнэр мероприятиялар буоллулар. Ол курдук Сэргэ-Бэс бөһүөлэгэр кыыс оҕо, аҕам саастаахтар, ийэ күннэрэ эмиэ өр кэмнэргэ умнуллубаттык ыытыллыннылар. Кыыс оҕо күнүгэр 11 – 15 саастарыгар дылы саастаах кыргыттарга “Между нами девочками” — диэн ааттаах аһаҕас кэпсэтии барда. Манна кыттыыны ылла олохтоох биэлсэр Любовь Михайловна Константинова. Кини кыргыттарга олус наадалаах сүбэлэри биэрдэ. Кыргыттар утары ыйытыы биэрэн, бэйэлэрин ыйытыыларыгар туһалаах хоуйдары ыллылар. Кэпсэтии кэмигэр кыргыттарга аналлаах кинигэ быыстапката сырдатылынна, көрдөрүлүннэ. Онтон Аҕам саастаахтар күннэригэр итии үүттээх, араас от чээйдэрдээх “Музыкальная ЛОТО” буолла. Бу саҥа сүүрээн барыбытын астыннарда. Нуучча лототун курдук эрээри буочука турар миэстэтигэр карточка5а ырыалар ааттара суруллаллар. Онньуу кэмигэр ырыа тыаһыыр, оччоҕуна бу ырыаны лотон карточкатыттан була охсон бочкаларгынан саба охсуохтааххын. Түҥ-таҥ түһүү, мунуу-тэнии, сыыһа-халты истии бөҕөтө. Дэлби күллүбүт. Онон олохпутун уһатттыбыт. Киһи оонньуу туруон оонньуутун оонньотон – ким да дьиэлиэн баҕарбата. Иккис күнүгэр Сулҕаччыга тиийэн “Ретро” муода көрдөрдүбүт. Хамаанданан күрэхтэргэ кытынныбыт. Бириискэ да тигистибит. Бириэмэ биллибэккэ ааста. Ийэ күнэ – бу күн сыл ахсын хаста да бырааһынньыктанар эрээри, син биир олус кэтэһиилээх, күүтүүлээх бырааһынньык буолар. Маннык истиҥ, дуоһуйууну биэрэр күн аҕыйах. Ол курдук бастакы күн “Гаражная распродажа” турда. Манна араас таҥас-сап, киэргэл у.д.а. туһалаах, туттуллар, кэтиллэр кыччаабыт маллары аҕаллылар. Бэйэтэ туспа быыстапка буолан таҕыста. Үп-харчы да киллэриннибит. Иккис күн тоҕус түһүмэхтээх күрэх ыытылынна. Манна эдэр ийэлэр уонна орто-аҕам саастаах ийэлэр күрэхтэстилэр. Ол курдук“Истиҥ эҕэрдэ” (ким эҕэрдэ ыыппытын куоластарыттан таайыы), “Четыре фото 1 слово”, “Гонка слов”, “Угадай медодию”, “Назови чего я хочу”, “Вопросы на логику”, “Музыка для всех”, “Авангар мода — из под ручных материалов”, “Я визажист”, “*Үҥкүү-батл” ыытылыннылар. ПРАЗДНИК на “УРА”… барда. Маны таһынан Фестиваль “ОТОН.Фест” хаартыска күрэҕэр 6 дьиэ кэргэн көхтөөхтүк кыттыыны ылла ону тэҥэ “Флешмобка” бөһүөлэк дьоно-сэргэтэ, оҕото-уруута бары кытынна. Уонна сүрүн сорукпут буолар Анал Байыаннай Эппирээсийэҕэ сылдьааччыларга көмө. Балаҕан ыйыгар сетка баайбыппыт уонна бу ыйга харысхаллары оҥорон ыыттыбыт… Барыта этэҥҥэ буоллун. Олохпут тубустун. Ил-Эйэ сатыылаатын!
Сулҕаччыга аҕам саастаахтары сэргэхситэр үтүө тэрээһин буолан ааста
Алтынньы 11 күнүгэр Сулҕаччы уонна Сэргэ-Бэс бөһүөлэктэрин аҕам саастаахтарын түмсүүтэ элбэх дьонун түмэн, бэрт интэриэһинэйдик ааста. Тэрийээччилэр : Сулҕаччы нэһилиэгин дьаһалтата, нэһилиэк ветераннарын сэбиэтэ уонна социальнай харалта киинин үлэһиттэрэ, Х.Максимов аатынан сынньалаҥ киинэ, Ф. Наумов аатынан библиотека. Урукку сыллартан уратыта диэн; нэһилиэк, улуус, республика туһугар үлэлээн-хамсаан, үгүс үтүөнү оҥорбут, билигин ветераннар кэккэлэригэр суох буолбут юбилейнай саастаах ытык дьоннор ааттарын ааттаан, ахтан-санаан, кыратык бэлиэтээн ааһыы. Ол курдук: “Гражданскай килбиэн” анал бэлиэ хаһаайына, Саха Республикатын бочуоттаах пенсионера, Амма улууһун уонна Сулҕаччы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, тыыл уонна үлэ ветерана, республикаҕа биллэр кыраайы үөрэтээччи, нэһилиэк историятын, биллиилээх дьонун үйэтитиигэ элбэх брошюраны, кинигэни суруйбут Петр Михайлович Павлов уонна «Бочуот Знага» орден кавалера, ССРС доруобуйатын харыстабылын туйгуна, ССРС Бочуоттаах донора, Амма улууһун уонна Сулҕаччы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, тыыл, үлэ ветерана, Чурапчы күүс өттүнэн хоту көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа, 1949 сылтан 2005 сылга диэри, барыта 56 сыл устата, доруобуйа харыстабылын курдук эппиэттээх, ыарахан үлэҕэ бүтүн олоҕун анаабыт биэлсэр Егор Иннокентьевич Ефимов төрөөбүттэрэ 95; сэрии, тыыл, үлэ ветерана. Амма улууһун бочуоттаах олохтооҕо,Сулҕаччы нэһилиэгин И.П. Михайлов-Харачаан аатынан колхоз чилиэнэ, пулеметчик. «Ленинград оборонатын иһин», «Хорсунун иһин», «1941-1945 сс. Аҕа дойду улуу сэриитин кэмигэр килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээллэр, «Октябрьскай революция» орден кавалера, САССР үтүөлээх тутааччыта Василий Степанович Николаев төрөөбүтэ 110; Сулҕаччы нэһилиэгин бастакы комсомолецтарыттан биирдэстэрэ. 30-с сылларга Дьокуускай куоракка советскай-партийнай оскуолаҕа үөрэммит, партия райкомун инструкторынан, онтон комсомол райкомун тэрийэр отделын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит, кулууп бастакы директора Мотрена Петровна Васильева төрөөбүтэ 105; Педагогическай үлэ бэтэрээнэ, сэрии сылын оҕото, РСФСР норуотун үөрэҕэриитин туйгуна, учуутал, библиотекарь, общественник Зинаида Никитична Михайлова төрөөбүтэ 85; СР тыа хаһаайыстыбатын туйгуна, 2018 сыллаахха тахсыбыт “Уйан кылы таарыйан” диэн ааттаах хоһоон хомуурунньугун ааптара Тамара Васильевна Семенова төрөөбүтэ 70 сыллара бэлиэтээн ааһылынна. Ытык кырдьаҕастарбыт төрөппүт оҕолоро, сиэннэрэ кинилэр олохторун, үлэлэрин кэпсиир хаартыскалаах стендэлэри, альбомнары уонна кинигэлэр быыстапкаларын бэлэмнээн аҕалан дьон көрүүтүгэр туруордулар. Маны таһынан дьоро күн үөрүүлээх чааһыгар кинилэр олохторун кэпсиир кылгас презентация көрдөрүлүннэ. Биир кэрэхсэбиллээҕэ – бэлиэ саастаах ытык кырдьаҕастар төрөппүт оҕолоро кыттыыны ыллылар, ол курдук Петр Михайлович Павлов төрөппүт кыыһа Екатерина Михайлова Сулҕаччыга тэриллибит “Тэҥнэбил” артыал 100 сылыгар аналлаах ыһыахха аһыллыбыт, 1954 сыллаахха ыйаммыт “Капсула времени” ис-хоһоонун кэпсээтэ, улахан экраҥҥа толору көрдөрдө, Василий Степанович Николаев төрөппүт кыыһа Оксана Васильевна Борисова Абаҕаттан кэлэн, аҕатын олоҕун, үлэтин кэпсиир сэдэх хаартыскалары көрдөрдө, кэпсээтэ уонна бэйэтин аҕатын аатынан “Үйэлээх тутуу” диэн анал ааты, харчынан бириэмийэни нэһилиэк элбэх оҕолоох, быйыл саҥа дьиэҕэ киирбит Роксана, Иосиф Стручковтар элбэх оҕолоох дьиэ-кэргэҥҥэ туттарда. Аҕатын билэр дьонун, табаарыстарын оҕолорун кытта билистэ, ирэ-хоро кэпсэтэн барда
Үөрүүлээх чааска ветераннары Сулҕаччы нэһилиэгин дьаһалтатын аатыттан баһылыгы солбуйааччы Василий Александрович Неустроев эҕэрдэлээтэ, наҕараадалары туттартаата. Үһүс көлүөнэ “Күөгэйэ” үҥкүү бөлөҕө “Бурятскай” үҥкүүнү бэлэх ууннулар. Салгыы тыыл, үлэ ветерана, Амма улууһун уонна Сулҕаччы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Петр Михайлович Павлов суруйбут хоһооннорун дорҕоонноохтук ааҕыыҕа күрэх буолла. Күрэххэ 9 киһи кыттыыны ылла, түмүк маннык буолла:
1-кы миэстэ Раиса Иосифовна Стручкова, 2-с миэстэ Александра Михайловна Кириллина, 3-с миэстэ Зоя Петровна Рязанская, биһирэбил бириис Розалия Иннокентьевна Кириллина. Хоһоон ааҕааччылартан уонна көрөөччүлэртэн хас да киһи Петр Михайлович туһунан кылгас, истиҥ ахтыы оҥордулар.
Бырааһынньыктааҕа итии чэйдээх остуол тула ирэ-хоро кэпсэттилэр, ооньуу-көр арааһа буолла:
— «Күһүҥҥү серенада» ырыа күрэҕэ. Бастаата Степанова Мария Георгиевна, иккис миэстэ Максимова Агнесса Дмитриевна, үһүс миэстэ Кульбертинов Валерий Тихонович буоллулар.
— «Мин эбээм былаата» – эбээм бааммыт былыргы былаата күрэххэ бастаата Михайлова Анастасия Николаевна
— «Былыргы ырыанньык» — урукку илиинэн суруллубут ырыанньык күрэҕэр 1942 уонна 1952 сыллаахха суруллубут уруһуйунан киэргэтиллибит ырыанньык тэтэрээттэр хаһаайкалара Елена Григорьевна Рязанская бастаата
— «Эдэр сааһым таҥаһа»(ретро-стиль) муода күрэҕэр 8 киһи кыттыыны ылла. Күрэххэ Егорова Галина Иннкентьевна бастаата, 2-с миэстэ Михайлова Екатерина Петровна, 3-с миэстэ Горохова Евдокия Егоровна буоллулар. Күрэххэ кыттыбыт дьоҥҥо барыларыгар араас бириистэр туттарылыннылар. Дьоро киэһэ түмүктэниитэ бары күрэхтэргэ актыыбынайдык кыттыбыт Зоя Петровна Рязанскаяҕа, Агнесса Дмитриевна Максимоваҕа, Семен Никитич Еримеевка уонна тэрээһиннэргэ кыттар Наталья Прокопьевна Андросоваҕа анал бириистэр туттарылыннылар.
Биэчэр түмүгүнэн кырдьаҕастар, аҕам саастаахтар тэрийээччилэргэ үгүс махтал тылын эттилэр, дуоһуйан, астынан тарҕастылар. Педагогическай үлэ ветераннара А.Д. Максимова, З.П.Рязанская : “Сыл аайы кырдьаҕастарга анаан араас тэрээһиннэри ыытаргыт олус үчүгэй, сэргэхсийии буолар. Быйылгы тэрээһиҥҥэ элбэх буолан үчүгэй, кулууп, библиотека үлэһиттэрэ солун, сэргэх тэрээһиннэри тэрийдилэр, көхтөөхтүк кытынныбыт, онон олус махтанабыт. Инникитин да маннык мероприятиелар буола турдуннар, сэргэхситэ сырыттыннар. Үлэҕитигэр ситиһиилэри, доруобуйаны, дьолу баҕарабын. Марияҕа, Еленаҕа махтал”, Р.И.Иннокентьева “Кырдьаҕастар декадаларынан наһаа үчүгэй тэрээһиҥҥэ сырыттыбыт,тэрийбит дьоҥҥо барҕа махтал,инникитин да маннык саастаах дьону үөрдэ көтүтэ сылдьыҥ,баҕарабын доруобуйаны,дьоллоох олоҕу”. Дьоро киэһэни тэрийэн ыыттылар Сулҕаччы нэһилиэгин ветераннар сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ, Д. Наумов аатынан библиотека кылаабынай библиотекара Елена Попова, Х.Максимов аатынан кулууп режиссера Мария Дьячковская, кинилэри кытта тэҥҥэ тэрийсэн үлэлэстилэр социальнай киин үлэһиттэрэ Ньургустина Павлова, Саргылана Тарасова, олохтоох дьаһалта үлэһитэ Евгения Степанова.
Декада устата «Сарыал» маҕаһыыҥҥа «Үтүө санаа» ас-үөл,табаар корзината акция үлэлээтэ. Хомуллубут бородуукта ытык кырдьаҕастарбытыгар, барыта 5 киһиэхэ үтүө баҕа санааны кытта бэлэх уунулунна. «Көмүс күһүн,көмүс саас»-күһүҥҥү ыраастаныы субуотунньуктара,оскуола бары кылаастара кыттыылаах тимуровскай көмөлөр оҥоһулуннулар. Ветераннар,пенсионердар “Кырдьаҕастан-алгыһын» акцияҕа кыттан СВО кыттыылаахтарыгар харысхал бэлиэтин оҥорууга кыттыстылар. Оттон алтынньы 9 күнүгэр «Эдэрдии эрчиминэн..»-лотуоһуттар күрэхтэрэ ыытылынна.
Аҕам саастаах дьоҥҥо анаммыт декада чэрчитинэн Болугурдааҕы олохтоох библиотекаҕа «Назад в СССР» тэрээhин ыытылынна. Библиотека көхтөөх ааҕааччылара, куруук көмө буолар бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор бэтэрээн учууталларбыт кэлэн интерактивнай квиз-оонньууга икки хамаанда буолан кытыннылар. Ол курдук, «Ашки» хамаанда састааба Альбина Павлова, Александра Александрова, Александра Чирикова уонна «ДЛГ» хамаанда Дария Моисеева, Любовь Борисова, Галина Неустроева буолан эрчимнээх эдэр саастарын санаан, сэбиэскэй кэминээҕи историяны сэгэтэн, боппуруостарга эппиэттээн, илин-кэлин киирсэн, түмүккэ тэҥ очукуолаах тахсан доҕордоhуу кыайда.
Маны таьынан үтүө өйдөбүллээх, сүрэххэ-дууhаҕа чугас, күндү малы, биридимиэти аҕалан көрдөрөн, сэhэргээн, хас биирдиитин имэрийэн-томоруйан, тыаhатан көрдүбүт-иhиттибит, сэбиэскэй кэми ахтан-санаан ыллыбыт.
Күннээн-күөнэхтээн үлэлээн, үлэттэн үтүөнү, өрөгөйү билбит олох биир кэрдиис кэмин историята куруук ахтылла турдун.
Аҕам саастаахтар декадаларын чэрчитинэн, алтынньы 9 күнүгэр «Күһүҥҥү лирика, хоһоон хонуута» ыҥырыылаах ыалдьыппыт, биир дойдулаахпыт, Россия суруйааччыларын журналистарын союһун чилиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх үлэһитэ, бэйиэт Саргылана Васильевна Гольдерова — Саргы Куо нэһилиэнньэни кытары көрүстэ. Көрсүһүүбүт бастакы чааһа күннэх бэйиэт Күннүк Уурастыырап төрөөбүт Саппыйа алааһыттан уонна Олоҥхо дьиэтиттэн саҕаламмыта. Иккис чааһыгар, бэйиэт ырыа буолбут “Дьикти сайын” хоһоонунан, ырыа ыллаан, эҕэрдэлээн киэргэттилэр “Далбар Хотун” түөлбэ ансаамбыла, салайааччы СР култууратын туйгуна Наталья Николаевна Константинова. Саргылаана Васильевна-Саргы Куо истиҥ көрсүһүүттэн олус астынан, хоһооннорун доргуччу ааҕан, бэйэтин кинигэтин бэлэх уунан, баҕа санаатын, алгыс тылларын тиэртэ. Нэһилиэкпит дьоно-сэргэтэ бэйиэти кытта көрсөн, хоһооннорун ааҕан, истиҥ-иһирэх кэпсэтииттэн олус астыннылар-дуоһуйдулар, өйдөбүнньүк хаартыскаҕа түстүлэр.
30 сентября, начиная с 2023 года, в России отмечается новая памятная дата- День воссоединения Донецкой Народной Республики, Луганской Народной Республики, Запорожской области и Херсонской области с Российской Федерацией. В этот день рассказала и показала ученикам события тех дней. Дети с удовольствием послушали, а затем и разделившись на команды поиграли в квиз- игру на патриотическую тему.
Библиотека сонуннара
Ааспыт нэдиэлэҕэ Чакыр нэһилиэгэр аан дойду үрдүнэн бэлиэтэнэр Аҕам саастаахтар күннэрин бэлиэтээтибит. Тэрээһиннэр аһара бэркэ табыллан бардылар. Ардах самыыр диэн иҥнэн-толлон турбакка добуочча элбэх киһи тэрээһиннэргэ көхтөөх кыттыы ылла. Илларионова Р.В. аатынан Чакырдааӄы сельскэй библиотека үлэһиттэрэ «Мин дойдум – Саха сирэ» диэн күрэх ыытта. Кыайыылааӄынан Васильева Анна Ивановна буолла. Күрэх кыттыылаахтарыгар барыларыгар сэмэй бэлэх туттарыллынна.
Декада чэрчитинэн сыл ахсын үгэскэ кубулуйбут Аӄам саастаах ааӄааччыларга библиотека аатыттан Махтал сурук уонна сэмэй бэлэх туттарыллынна. Саамай көхтөөх ааӄааччыларбыт: Гаврильева Евдокия Иннокентьевна, Крылова Марина Софроновна, Григорьев Николай Николаевич, Игнатьева Светлана Николаевна, Варламова Светлана Ивановна буолаллар.
Аӄам саастаах кырдьаӄастарбытыгар тапталбыт, убаастабылбыт, махталбыт мунура суох. Кырдьар диэӊӊэ кыһаллыбакка, ыарыы диэни ылыммакка, чиргил чэгиэн доруобуйаланын, уу чуумпу олохтонун, ыбылы дьоллоох суолланын, үрдүк түөлбэлэнин, үчүгэй тыл мүөттэнин, дьон хамсыырын толорун, алгыс курдук олорун!
Алтынньы ый 12 күнүгэр Ф. Потапов аатынан культура киинигэр 14.00 чаастан Алтаннар киэн тутта ааттыыр биир дойдулаахпыт, биллиилээх мелодиспыт Валерий Власьевич Ноев төрөөбүтэ быйыл 85 сылын туоларынан кинигэ презентацията буолан ааста. Бу бэлиэ түгэңңэ туһаайан уонна 2024 сыл Саха республикатыгар «О5о саас» сыла биллэриллибитэнэн Алтаннааҕы «Иэйии» киин уонна олохтоох библиотека үлэһиттэрэ оҕолорго аналлаах ырыанньык оңорон таһаардыбыт. Аныгы олох тэтиминэн хас биирдии ырыа QR-кодтаах, онон киирэн дууһа астынар ырыаларын дуоһуйа истиэххитин, тэңңэ ыллаһыаххытын сөп. Ырыанньыкка киирбит 13 ырыаны Алтан орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ уруһуйдаан киэргэттилэр. Кинигэбит 100 экземплярынан Дьокуускайдааҕы «Офсет» хампаанньаҕа бэчээттэнэн таҕыста, 32 страницалаах, сымнаҕас переплеттаах. Кинигэ редактордара А.А. Лобанова, А.А. Захарова, тас киэргэтии В.П. Дьячковская. Бу кэрэ бэлиэ күңңэ анаммыт кинигэбит Валерий Ноев аатын, ырыатын тойугун үйэтитэн, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ тарҕана турарыгар төһүү күүс буолуо диэн эрэнэбит.
11 сентября прошёл праздник к международному дню девочек. Праздник проходил МБУ Чапчылганский клуб ЦК им. М.М.Григорьева с дресс-кодом: кукольный или розовый наряд. Для них подготовили разные конкурсы, песни и танцы. От библиотеки прошёл мастер — класс по рисованию пластилином.
На праздник пригласили педагога детской школы искусств Захарову Туймааду Апполоновну для аквагрима. Также работала вкусная лавка для девочек.
Б.Харысхал аатынан библиотека алтынньы ыйдаах тэрээһиннэрэ Саха Республикатын государственноһын күнүгэр икки этабынан үөрэнээччилэргэ,ыччаттарга, республикабытын билиһиннэриинэн викторинанан саҕаланна, Мээндиги сиригэр эмиэ уһуллубут Тыгын Дархан туһунан художественнай киинэ көрдөрүлүннэ,биир дойдулаахпыт Харысхал памятнигын аһыллыытыгар суруйааччыга анаммыт хоһооннору аахтыбыт, библиотекаҕа Аан дойдутааҕы саастаахтар күннэригэр анаммыт «Мы родом из СССР» төгүрүк остуол, паркаҕа, музейга экскурсия буолла.Викторина оонньуутугар -«Өркөн өй» Анал аатын уонна Сэбиэскэй союз Кэминээҕи өйдөбүнньүк малы кэпсээһиҥҥэ- «Дьикти, үчүгэй өйдөбүнньүк мал» Анал аатын- Соморсун, уксаан оонньуутугар «Уксаан кыайыылааҕа» Анал аатын -Мээндиги хамаандалара ыллылар. Аан дойдутааҕы кыргыттар күннэрин көрсө 6-7 кыл.кыргыттара «Сахалыы саҥарабын» диэн квест оонньууга кыттан, «Сахалыы ырбаахы уруһуйун кыайыылааҕа» -Элиза Сивцева, «Мүнүүтэҕэ сахалыы ааҕыы кыайыылааҕа»- Саймина Сивцева, «Нууччалыыттан сахалыы быһаарыы кыайыылааҕа»- Изабелла Кривошапкина, «Тыл суолтатын билии кыайыылааҕа»- Динара Данилова буоланнар анал ааттар туттарылыннылар.
Маны таһынан 4 кылаас үөрэнээччилэригэр библиотечнай библиографическай билиигэ экскурсия, тылдьыттары ырытыы, кинигэлэри билсэн уларсыы буолла. Ону таһынан библиотечнай библиографическай үлэҕэ уроктар экскурсиялар буоллулар,алтынньы 12 күнүгэр краевед Алексеев М.А.»Күн дьоно-Хоролор» саҥа кинигэтин сүрэхтэниитэ ыытылынна.
Алтынньы ый 11 күнүгэр Аҕам саастаахтар декадаларын чэрчитинэн олохтоох библиотекаҕа «Битва поколений» диэн шахматнай турнир буолан ааста. Оскуола саахымакка кружогун салайааччыта Мария Семеновна Смитина алын сүҺүөх кылаас оҕолорун тэрийэн аҕалан аҕам саастаахтары, доруобуйанан хааччахтаахтары, саахыматы сөбүлээн оонньооччулары кытта күөн көрүстүлэр. Библиотека үлэҺиттэрэ кинигэ быыстапката уонна улуу шахматистар уонна шахмат историятын билиҺиннэрэр биктэриинэ ыыттылар. Оскуола бизнес — инкубатор оҕолоро минньигэс тортунан күндүлээтилэр.
Соморсун нэьилиэгин социальнай үлэҺитин сэргэ олохтоох библиотека үлэҺиттэрэ алтынньы ый 9 күнүгэр аҕам саастаахтар декадаларын чэрчитинэн доруобуйаларынан хааччахтаах уонна сво-ҕа сылдьар байыастар төрөппүттэригэр анаан «Поле Чудес» тэрийэн ыыттыбыт. Кэлбит ыалдьыттарбыт музыкальнай номерынан эҕэрдэлэҺэн, сахалыы эргэрбит тыллары таайан, муҥутуур кыайыылааҕы Тамара Григорьеваны эҕэрдэлээн, минньигэстик чэй иҺэн, сэргэхсийэн тарҕастыбыт
Болугур нэһилиэгин айар куттаах олохтоох ааптара Галина Гаврильевна Максимова айылҕа биир алыптаах, кэрэ, көмүс кэмин — күһүнү хоһуйбут хоһооннорун билиһиннэрэбит. Күһүҥҥү айылҕаны хаартыскаҕа түһэрэн үйэтиттэ Зоя Арсениевна Корнилова.
Күһүҥҥү тыа
Саһарбыт сэбирдэх тэлээрэр,
Сири көмнөхтүүр, бүрүйэр,
Суугунас күһүҥҥү айылҕа
Сөрүүннүк сирэйбин илбийэр.
Сиэдэрэй хатыҥнаах чараҥҥа
Сииктээх от нүөлсүйбүт сиригэр,
Айылҕа алыба маанылаан
Тэллэйи тэлгэтэн тэниппит.
Бөп-бөдөҥ мастардаах тыатыгар
Толору отонун олорпут,
Айылҕа амтанын амсата
Сугунун сааһылаан хаалларбыт.
Хатыланар бөлкөйдөрүн,
Хатыылаах дьикти дөлүһүөнүн,
Кып-кыһыл алыптаах дьүһүнүн
Хараҕы үөрдээри ыйаабыт.
Уон араас өҥүнэн оонньооҥҥун,
Күһүҥҥү дьэрэкээн айылҕа,
Дууһабын музанан толоро
Уйаннык долгута сылыттыҥ.
Курулас ардах
Түннүгүм анныгар чалбах уу
Айылҕа туругун кэпсиирдии,
Оргууйдук дьиримнии долгуннуу
Тыалбыт сипсийэрин сэһэргиир.
Курулас ардах түһэр чалбахха
Элбэх нуотаны оонньото-айа,
Ол гынан күһүҥҥү серенада
Мелодията бүгүн биир курус.
Күһүҥҥү силбик, сөрүүн салгын
Дьагдьатар, тоҥорор-хатарар,
Чалбахпыт куурарын кэтэһэ
Долгуйа кэтиибит халлааны.
Күһүҥҥү сиппирэҥ апдахпыт,
Чуумпуга олордо үөрэтэр.
Санааны ыраастаан, сааһылаан
Үтүөҕэ тириэрдиэн баҕарар.
Курулас ардахтан саһаммын
Оһохпун толору оттобун,
Сып-сылаас суоһугар олорон
Сүрэҕим сылаанньыйан ылар.
Күһүҥҥү ыраас халлаан
Күһүҥҥү ыраас халлаан
Эн сырдык санааны саҕаҕын,
Сөп-сөрүүн салгыҥҥын сөбүлээн
Дуоһуйа астына тыынабын.
Күлүмнэс күн сөтүөлүүр эбэҕэ,
Долгуна суох ыраас көрүҥҥэр,
Ол ыраах мотуорка айана
Биэрэги оргууйдук хамсатта.
Күһүҥҥү байылыат тиэргэҥҥэ
Сибэкки хойуутук мичээрдиир,
Үгүс ыал дууһатын үөрдээри
Оҕуруот өлгөмнүк көрүлүүр.
Хонууга астына мэччийэр
Тыа ыалын төһүүтэ — сүөһүлэр,
Үрүлүйэр үүт-сүөгэй үтүөтэ,
Үп-харчы эбиллэр быйаҥа.
Оҕо-аймах сөрүүнү сөбүлээн,
Таһыттан киирбэккэ сырсаллар,
Оскуола боруогун кэтэһэ
Үөрэллэр-көтөллөр, күүтэллэр.
Бу дьоллоох, бу орто дойдуга
Барыта ырааһа, кэрэтэ,
Чуумпу, ып-ыраас халлаанныы
Устан ис олохпут дуоһута.
Ырыаҕа ылламмыт, хоһооңңо хоһуллубут, сардааналыын көрсүбүт Аммабытыгар, сайыны сайыспыт хатыңчааннаах Алтаммытыгар, киһиэхэ төрөөбүт дойдута сүрэҕин чопчута буоларын ырыа гынан ыллаабыт биир дойдулаахпыт, биллиилээх мелодист, Валерий Власьевич Ноев, быйыл 85 сааһа буолла. Сахабыт сиригэр 2024 сыл Оҕо саас сыла биллэриллибитинэн оҕолорго аналлаах ырыанньык таһаартараары бэлэмнии сылдьабыт. Алтан нэһилиэгин библиотеката кинигэни кытта ыкса үлэлиир буолан, нэһилиэкпититтэн тахсар кинигэ барыта библиотека нөңүө таңыллан, бэчээттэнэн тахсар. Ырыанньыкпытын Алтан орто оскуолатын үөрэнээччилэрин дьэрэкээн уруһуйдара киэргэтэллэр. Аныгы кэм тэтиминэн хас биирдии ырыа QR-кодтаах буолар. Оҕолор барахсаттар дууһа ыллыыр ырыаларын дуоһуйа истиэхтэрэ, тэңңэ ыллаһыахтара диэн эрэнэбит.

14 сентября прошла презентация книги памяти первого главы МО «Чапчылганский наслег» Григорьева Михаила Михайловича, о человеке, который внес большую заслугу для развития Чапчылганского наслега. Пусть светлая память живет в наших сердцах. Эта книга станет историей для молодого поколения о деятельности первого главы села. Благодарим семью Григорьевых за подаренную книгу.
“Көмүс куоласчааннар” Кытайга бараары бэлэмнэнэллэр
Сулҕаччы библиотеката 1995 сыллаахтан үлэлэтэр бырайыага оҕо-аймах айар дьоҕурун сайыннарар “Көмүс куоласчаан” күрэх 2023 сылтан саҕалаан улуустааҕы тэрээһиҥҥэ кубулуйда. Быйыл 2024 сылга 29-с төгүлүн ыытылынна. Нэһилиэк дьаһалтата, кулууп, библиотека уонна бары тэрилтэлэр бу күрэҕи өйүүллэр, күүс-көмө буолаллар. Быйылгы күрэххэ дьүүллүүр сүбэҕэ үлэлээтилэр Саха республикатын культуратын туйгуна, Христофор Максимов аатынан культура киинин режиссера,республикаҕа киэҥник биллибит “Быара суохтар” норуот көр-күлүү театрын салайааччыта Мария Андреевна Дьячковская, Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна, Мындаҕаайытааҕы “Ымыы” уһуйаан музыкаҕа салайааччыта Надежда Николаевна Артемьева, Саха республикатын үөрэҕириитин туйгуна, Амма орто оскуолатын музыкаҕа учуутала, Матрена Ивановна Исакова, Бологур нэһилиэгин муниципальнай тэриллии дьаһалтатын главнай специалиһа, хомус, үҥкүү түмсүүлэрин салайааччыта Дария Григорьевна Дьячковская.
Россияҕа дьиэ-кэргэн, Саха республикатыгар оҕо саас, Амма улууһугар олоҥхо сылларыгар анаммыт күрэххэ барыта 51 оҕо кыттыыны ылбыта. Күрэх түмүгүнэн Гран-при хаһаайыннарынан үс көрүҥҥэ буолбуттара:
Хоһоон ааҕыытыгар Айтал Чоросов (Сэргэ-Бэс) “Саха саҥата” Семен Данилов хоһоонунан, ырыаҕа Матвеев Дениэль, Сулҕаччы оскуолата, үҥкүүгэ Ангелина Мартынова, Соморсун. Маны таһынан лауреат үрдүк аатын 13 оҕо ылбыта. Күрэх урукку с ылтан уратыта – дьиэ-кэргэнинэн кыттыы. Манна 1 ст.лауреатынан Сулҕаччыттан Сазоновтар, 2 ст. Лауреат- Носовтар (Сулҕаччы), 3-с ст. Лауреатынан Сэргэ-Бэстэн Сутаковтар дьиэ-кэргэн буолбуттара. Көрэххэ кыттан лауреат үрдүк аатын ылбыт 11 оҕо алтынньы ыйга Кытай народнай республикатын Хунчунь куоратыгар барарга путевка ылбыттара. Кинилэр 11-с төгүлүн ыытыллар норуоттар икки ардыларынааҕы «Красочный калейдоскоп» конкурс-фестивальга кыттыыны ылыахтара. Бырайыагым үйэлээх үгэскэ кубулуйда. “Көмүс куоласчааны” төрүттээбит киһи буоларым быһыытынан, күрэхпит саҥа үрдэлгэ үктэммититтэн киэн туттабын.
Республиканскай маҥнайгы семейно — патриотическай фестиваль «Отон.фест» чэрчитинэн ыытыллар «Саха комикс» конкурска А.П.Рязанскай аатынан Соморсун орто оскуолатын 9 кылааҺын үөрэнээччитэ Даайа Давыдова 15 — 18 саастаах оҕолорго 2 миэстэ ылла. Кини быйыл улууспутугар ыытыллыбыт Олонхо ыҺыаҕар анаан «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олонхоттон уруҺуйдаан кытынна

С 18 по 23 сентября в нашей Бетюнской сельской библиотеке прошел конкурс рисунков «Чудо ягода- Брусника». Всего в конкурсе участвовали 16 работ. Путем голосования на нашем канале в телеграм стали известны победители:
Артемьев Андрей — 1 место,
Никитин Коля- 2 место,
Васильева Вика — 3 место.
Всем участникам вручили призы, грамоты, благодарственные письма.
В рамках I Республиканского семейного патриотического фестиваля «ОТОН.фест» Эмисская библиотека провела семейный фотоконкурс «Биир күн сылы аһатар» («Один день год кормит»), где семьи нашего села приняли активное участие, очень отрадно, что наши семьи сохраняют семейные ценности и труд. Победители и номинанты награждены памятными призами и грамотами, также, все усчастиники получили благодарственные письма от имени нашей библиотеки.
Тэрээһиннэр са5аланнылар
Олохтоох библиотека бастакы дьиэ кэргэнинэн патриотическай “ОТОНФЕСТ” күрэҕи өйүүр сыаллаах Сэргэ-Бэс бөһүөлэгин иһинэн «Уус-уран коллаж» акциятын ыытан саҕалаата. Билиҥҥи туругунан дьон кыттыыны ылан эрэр. Бу акциябыт түмүгүнэн Республикабыт судаарыстыбаннаһын күнүгэр ФЛЕШМОБ оҥоһуллара күүтүллэр. Сыл тахсар аспытын ОТОН барахсан өлгөм үүнүүтүн, дьиэ кэргэни үлэҕэ, биир санааҕа түмпүтүн туоһулуур, айылҕаҕа харыстабыллаах сыһыаны бигэргэтэр хаартыскалар кээрэттэн кэрэ көстүүлэрэ кэккэлэһиэхтэрэ. Бу киирбит үлэлэри үйэтитэр былааннаахпыт. Онон библиотека фондатыгар биир сэмэй бэлэх буолара саарбаҕа суох. Библиотекаҕа хараллан дьон-сэргэ сэҥээриитин ылыаҕа. Инникитин өссө ыытыллыннаҕына сыл ахсын халыҥаан иһиэҕэ…. Маны таһынан оскуола иһинэн дьиэ кэргэнинэн күһүнү сэргэхтик көрүстүбүт. Үүнээйиттэн араас ас эгэлгэтэ тэлгэннэ…Өссө улахан тэрээһинэ Көмүс күһүн – Сахам сиригэр республикабыт судаарыстыбаннаһын күнүгэр тэриллиэҕэ.
Мээндиги библиотекатыгар балаҕан ыйа үлэ үгэниттэн саҕаланна,ол курдук экскурсиялар, Дьиэ кэргэн сылынан «Родителям о подростках» обзор, оскуола тэрийбит икки күннээх улуснай патриотическай слетка библиотека патриотическай ааҕыы күрэҕин , гражданскай сэрии тематыгар викторина ыытта.Республикатааҕы «Отонфест»ка анаан нэһилиэк кэрэ бэлиэ сирдэрин туһунан ыччаттарга , дьиэ кэргэттэргэ виртуальнай экскурсия ,худ.киинэ көрдөрүлүннэ, айылҕаҕа сыһыаннаах сахалыы дьыктаан сурулунна.
«Күһүӊӊү сибэкки дьөрбөтө»
Балаӄан ыйын 23 күнүгэр Илларионова Р.В. аатынан сельскэй библиотекаӄа сонун маастар кылаас буолан ааста. Библиотека иһинэн «Дьиэ кэргэнинэн ааӄыы» кулууб чилиэннэрэ хатыӊ сэбирдэӄинэн роза сибэкки оӊорорго үөрэннилэр.
Оӄолор оноро олорон сайыӊӊы уһун өрөбүллэрин хайдах атаарбыттарын, туох туһалааӄы гыммыттарын сиһилии кэпсээтилэр. Көрдөөх мүччүргэннээх сырыыларын сырдаттылар. Көмүс күһүн туһунан араас айымньылары аахтылар. Саӊа былааннары ырытыстыбыт.
Оӄолор библиотекаларын ахтыбыттарын, дьарылыктарын суохтаабыттарын кэпсээтилэр .

Угадай фильм по кадру
Привет друзья, сегодня я вам подготовил простой тест, нужно отгадать фильм по одному кадру, Удачи!
Нужно лишь угадать названия наших любимых культовых фильмов, а в конце узнать результат а также получить диплом.
День Государственного флага России
https://onlinetestpad.com/snvlu5leg6bhi


Алгыстаах Амма Абаҕатыгар төрөөбүт дойдуну, олох араас көстүүтүн, кэрэтин, күндүтүн, сырдыгын сурукка тиһэр, иэйэр куттаах айар дьоҕурдаах дьон элбэхтэр. Ааспыт нэдиэлэҕэ аҕам саастаах уонна айар куттаах дьоммутугар «Айар талаан ыллыктарынан» литературнай чаас үрдүк таһымнаахтык ааста. Библиотека иһинэн «Иэйии илгэтэ» диэн айар түмсүү үлэлиир. Бу түмсүүгэ айар куттаах дьон мустан
саҥа суруйбут хоһооннорун, кэрэхсэбиллээх айымньыларын иһитиннэрэллэр, дорҕоонноохтук ааҕаллар, ырыталлар. Арай хам-түм, ардыгар начаас, иэйии куустаҕына, хомоҕой тылларын сааһылаан айымньы маанытын айаллар.
Социалистическай Үлэ Геройа, бастыҥ сылгыһыт Лукин Тимофей Спирдонович 110 сылыгар аналлаах «Аллаах ахсын аппынан» кэтэхтэн хоһоон айар күрэҕэр, Тимофеева Бранцузка Романовна «Үлэһит киһиэхэ» диэн Саха сирин биллиилээх сылгыһытыгар Гаврил Михайлович Семеновка анаабыт хоһоонунан кыттан «Биһирэбил бириис» ылбыта. Бирииһэ «Кыыс Амма» форфровой куукулата. Карманов Прокопий Васильевич «Саха сылгыта барахсан» диэн хоһоонунан кыттан, махтал суругунан наҕараадаланна. Бирииһэ 450 солк. сертификат. Айар куттаах дьоммутун ситииһилэринэн эҕэрдэлээн туран, бириистэрин үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттардыбыт.
Салгыы «Ырыа киһи ис туругар дьайыыта» диэн маастар-кылаас ыытылынна. Маастар-кылааһы үрдүк категориялаах учуутал, Саха Республикатын культуратын туйгуна Ганна Гаврильевна Черова ыытта. Ыллыырга
сөпкө тыыныы ньыматын сиһилии көрдөрөн, тыыннаран, ыллаан, астына иһиттилэр, үөрдүлэр. Сынньана таарыйа күндү бэлэх «Остуол оонньуута Үс» оонньоон, өйү-санааны сааһылаан,
«Айылҕа таабырыҥнара» биктэриинэҕэ эппиэттээн, тэрээһиммит олус сэргэхтик ааста. Муҥутуур кыайыылааҕынан бастыҥ ааҕааччыларбыт Григорьев Семен Алексеевич уонна Скрябина Софья Петровна буоллулар. Кинилэргэ өйдөбүнньүк бэлэх туттарылынна. Сааһырбыт аҕам саастаах дьоммут кэлэн, үөрэн- көтөн, ыллаан-туойан, үүттээх сылаас чэйи иһэ- иһэ, ирэ-хоро кэпсэтэн, астынан, махтал тыллары этэн, үөрэн тарҕастылар.
Оҕолуу уйаннар, кыраттан үөрэллэр, сэгэйэ түһэллэр, тыыннаах тыллары хоһоонноругар тиһэллэр, суруйаллар.
Кинигэ баар —
Бараммат баай,
Барыны-бары
Кинигэттэн билэбит.
Кинигэни ааҕыҥ,
Кинигэлиин доҕордоһуҥ.
Кинигэ — киһи доҕоро,
Кинигэ — дириҥ билии кылаата,
Кинигэ — үтүө сүбэһит,
Кинигэ — өлбөөдүйбэт баай!
А.Е. Кралин аатынан Абаҕатааҕы уопсай үөрэхтээһин орто оскуолатын иһинэн сайын аайы үлэлиир «Незабудка» лааҕыр иккис сезонугар салайааччы Захарова Татьяна Васильевна, иитээччи Айыына Федосеевна Тритонова иилээн-саҕалаан үлэлэттилэр.Бу сезон үлэлиир кэмигэр, олохтоох библиотека араас өрүттээх массовай үлэлэри ыытан, оҕолор астыммыттарын биллэрэллэр. Россия үрдүнэн «Дьиэ кэргэн сыла», Саха сиригэр «Оҕо саас сыла» бэлиэтэнэр. Быйыл Оҕо саас сылын көрсө «Азия оҕолорун» 8- с оонньуулара Дьокуускай куоракка, Н.Тарскай аатынан стадионҥа үрдүк таһымнаахтык ааспыта. 1996 сыллаахха, Саха Республикатын бастакы президенэ Михаил Ефимович Николаев инициативатынан саҕаламмыта. Сайыҥҥы сынньалаҥ лааҕыр оҕолоругар «Көрдөөх стартар» оонньуу ыытылынна. Бастаан «Азия оҕолоро» спортивнай оонньуу историятын видеонан көрдөрөн кэпсээн саҕаланна. Дьэ ол кэннэ икки команда, 9 түһүмэхтээх көрдөөх оонньууга күөн көрүстүлэр.
Ким билиилээх, ким бэлэмнээх, сытыы- сымса команда кыайыыга дьулуһар.
«Орлы» уонна «Бобры» хамаандалар кииристилэр. Бастакы түһүмэххэ командирдар ыйытыкка эппиэттииллэр, остуоруйа геройдарынан «Мы из каких сказок?», «Ытыгынан күөччэх ытыйыы», «Отонноотоххо оҥоойук туолар» 30 сек, Теннис» мээчигин сүүрдүү», «Ойбонтон уу таһыы», Кинигэлээх хаамыы», «Росаны атаххар кыбынан» сүүрүү, «Түөрт атах» мээчиги искэ ууран сүүрүү. Бүтэһигэр команданан сыапачканан сүүрүү. Ыһыылаах- хаһыылаах киирсии кэнниттэн, кыайыылааҕынан таҕыста » Орлы» команда, командир Тимофеева Даша, иккис миэстэни «Бобры» хамаанда буолла, командир Устинова Күннэй. Оҕолору минньигэс аһынан, утаҕынан күндүлээтибит. Оонньоон, сүүрэн- көтөн, сынньанан, астынан, махтананан тарҕастылар.Өрүү да көхтөөх, кинигэни ааҕыҥ, кинигэлиин доҕордоһуҥ диэн алгыс тылынан түмүктээтибит. Доруобай, дьоллоох буолуҥ!
Болугурдааҕы олохтоох библиотекаҕа «Библиоканикулы» диэн үhүс сылбытын сайыҥҥы ааҕыы былаhааккатын үлэлэттибит. Үлэбит сыала-соруга оҕону кинигэ, ааҕыы эйгэтигэр угуйуу, иллэҥ бириэмэлэрин туhалаахтык атааралларын ситиhии. Икки нэдиэлэлээх былаhааккабытыгар уопсайа 17 алын сүhүөх кылаас оҕолоро сырыттылар. Күн аайы саҥаттан саҥа тэрээhин толкуйдаан, ыытан, аралдьытан, оҕолор көхтөөхтүк сылдьан бириэмэбит биллибэккэ ааста. Ол курдук «Төрөөбүт дойдум ытык-бэлиэ сирдэрэ» бэсиэдэлээх экскурсия, дьиэ кэргэн күнүгэр аналлаах женкомитет салайааччыта Пермякова М.А. уонна социальнай үлэhит Аммосова З.М. кыттыылаах квест оонньуу, бэтэрээн учуутал Павлова А.В. Антуан де Сент-Экзюпери «Маленький принц» айымньытын тула интэриэhинэй бэсиэдэтэ, пластилин күнүгэр дьиэҕэ судургутук оҥоhуллар пластилины оҥоруу, туустаах тиэстэни мэhийииттэн саҕалаан араас оҥоhуктары оҥорон үөрүү-көтүү, эhээлэр күннэригэр «Мин эhээм» оҕолор кэпсээннэрэ, «Эhээбэр бэлэх» бэйэлэрин илиилэринэн эҕэрдэ открытка оҥоруу, иитээччи Петрова Л.А. ыалдьыттааhына, оҕолорго бэйэтэ оҥорбут ребустарын таайтарыы, бары билэр «Эриэппэ» остуоруйаларын оруолларынан толорон куолас уларыйыытын сэргээн-сэҥээрэн истии, Бөтүрүөп таҥара алаадьытынан күндүлээhин, онтон да атын тэрээhиннэр ыытылыннылар. Күммүт күн аайы кинигэ, сурунаал көрүүттэн, ааҕыыттан, ону таhынан мүнүүтэҕэ ааҕыыттан саҕаланар. Былаhаакка бүтэhик күнүгэр хас биирдии оҕо грамотанан, түгэни үйэтитэр хаартысканан бэлиэтэннэ. Минньигэс торт амсайан, кырачаан Анжелика Сунтарова олоҥхотун сэҥээрэ истэн, Айыына Кожурова ылбаҕай ырыатынан эҕэрдэлээн, оҕолорбут баҕа санааларын суруйан өссө да көрсүөхпүт, кэлиэхпит диэн былаhааккабытын түмүктээтибит. Ол эрэн библиотека аана куруук аhаҕас, кинигэ дьиэтэ доҕотторун үөрэ-көтө көрсөр.
Наһаа үчүгэй, көхтөөх оҕолор сылдьан эбээлэргэ эһээлэргэ, төрөппүттэргэ улахан махталбытын тиэрдэбит. Оҕолор ааҕыы түһүлгэтигэр сылдьан элбэх саҥаны, сонуну билэн, үөрэн-көтөн, сайыҥҥы сынньалаҥнарыгар үтүө өйдөбүл буолан хаалыа диэн эрэнэбит.
8 июля Чапчылганская библиотека организовала День открытых дверей для воспитанников летнего лагеря «Ветерок» с целью пропаганды чтения детей во время летних каникул. В рамках Дня в библиотеке была организована книжная выставка, посвященная Дню семьи, проведена беседа о важности семьи и семейного чтения, обзор книг для летнего чтения. Многие воспитанники лагеря впервые открыли для себя волшебный мир библиотеки и с воодушевлением оформили формуляры читателя.

Агро хайысхалаах биридимиэттэри эбии үөрэтиилээх А.Е. Кралин аатынан Абаҕатааҕы уопсай үөрэхтээһин орто оскуолатын иһинэн үлэлиир, «Незабудка» үлэ уонна сынньалаҥ лааҕырын оҕолоругар анаан «Айылҕа барыбыт баайа!» тематическай биэчэр ыытылынна. Библиотекаҕа «Здравствуй, здравствуй книжкин дом» өскүүрсүйэ уонна «Айылҕа- киһи аймах көмүс биһигэ » бэсиэдэ буолла. Салгыы өр сылларга айылҕа харыстабылыгар үлэлээбит, «Амма олоҕо» хаһыат уопсастыбаннай кэрэспэндьиэнэ, К. Туйаарыскай аатынан «Иэйии илгэтэ» айар түмсүү чилиэнэ, икки кинигэ ааптара Яковлев Спирдон Васильевич олоҕун уонна айар үлэтин сырдатылынна, ону таһынан «Айылҕа муннугун» билиһиннэрдибит. «Айылҕа бэлэҕэ, илии иминэн» өй оонньуута уонна бүтэһигэр «Төрөөбүт айылҕаҕын төһө билэҕин?» биктэриинэ ыытылынна. Оҕолор билбэтэхтэрин билэн-көрөн, оонньоон, сэҥээрэн, сэргэхсийэн, астынан-дуоһуйан тарҕастылар. Махтал, баһыыба тылларын тиэртилэр. Оҕолору иитээччилэрэ Айыына Федосеевна Тритонова иилээн-саҕалаан илдьэ сырытта.
“Үлэ дьонугар уруй” диэн ааттаах өйдөбүнньүк бэлиэ-сквер Сулҕаччыга аһылынна
Бэс ыйын 26 күнүгэр Сулҕаччыга Тураайы алааһыгар дьон-сэргэ тоҕуоруһа муһунна. Бу ытык сиргэ 1924 сыллаахх республикаҕа Саха сиригэр бастакы “Тэҥнэбил” тыа хаһаайыстыбата тэриллибитэ.
Биһиги нэһилиэкпит, улууспут, Сахабыт сирин историятын биир чаҕылхай кэрдииһин, ол эбэтэр тыа хаһаайыстыбатын артыалын тэриллибитэ 100 сылын бэлиэтээн, “Үлэ дьонугар уруй” диэн ааттаах өйдөбүнньүк бэлиэ-сквер аһыллыыта үрдүк көтөҕүллүүлээхтик буолан ааста. “Тэҥнэбил” артыал историятыттан кылгастык билиһиннэрдэххэ: 1924 сыллаахха гражданскай сэрии геройдара Константинов Иван Иванович –Дэлэгээт Уйбаан, Михайлов Иннокентий Поисеевич-Харачаас уонна Кутургуин Софрон Евграфьевич тыыннаах ордубут “Сырдык” коммуна чилиэннэрин тардан, саас 7 киһилээх тэрийэр бөлөҕү, онтон сайын бэс ыйын бүтүүтэ 13 хаһаайыстыбалаах “Тэҥнэбил” диэн ааттаах тыа хаһаайыстыбатын артыалын тэрийбиттэрэ. Бу артыал бастакы чилиэннэринэн буолбуттара:
Константинов Иван Иванович – председатель, Михайлов Иннокентий Поисеевич, Кутургуин Софрон Евграфьевич, Фомин Матвей Дмитриевич – сэкэрэтээр, Капитонов Пуд Степанович, Семенов Мирон Михайлович, Степанов Пимен Максимович, Степанов Афанасий Максимович, Павлов Алексей Артамонович, Ядрихинскай Иннокентий Романович, Неустроев Никита Николаевич, Иванов Афанасий Прокопьевич, Николаев Митрофан Леонтьевич.
Кэлин 1926 сыллаахха Неустроев Семен Степанович, Куличкин Еремей Григорьевич, Старостин Прокопий Иванович киирбиттэрэ. Утуу-субуу артыалга Спиридон Капитонов, Константин Неустроев, Максим Степанов, Елисей Иванов уо.д.а. холбоспуттара.
Тэриллибит бастакы сылларыттан артыал Дьокуускайдааҕы “Тэрилтэ” союзка уонна “Салҕабыл” обществоҕа чилиэнинэн киирбитэ уонна республикаҕа ыытыллыбыт кэлимсэ холбоһуктааһыҥҥа уопсай үлэлээһин таһаарыылаах чаҕылхай холобурун көрдөрбүттэрэ.
Бу сылларга нэһилиэк социальнай-культурнай олоҕу эмиэ күүскэ сайдыбыта. Ол курдук, 1926 сыллаахха Амма Солобуодатыттан Сулҕаччыга диэри телефон линията тардыллар, онон нэһилиэк Солобуоданы, Абаҕаны кытта сибээстэһэр кыахтанар.
1927 сыллаахха Сулҕаччы оскуолатын салҕааһына тутуллубута, 1917 сылтан саҕаламмыт балыыһа тутуута бүппүтэ. Оскуола салҕааһына да, балыыһа да оччотооҕуга улахан тутуулар этилэр. “Тэҥнэбил” артыал дохуота сылтан-сыл үрдээн испитэ: 1931 сыллаахха валовой дохуот 27,030 солк. буолбута (1 күҥҥэ 23 харчы), 1932 сылга – 67,786 солк. (биир күҥҥэ 1 солк.48 харчы), 1933 сылга – 88,342 солк. (биир күҥҥэ 1 солк.77харчы).
“Тэҥнэбил” тыа хаһаайыстыбатын артыала тэриллибитэ 10 сыла туолар үөрүүлээх ыһыаҕа 1934 сыллаахха сайын Тураайы алааска ыытыллыбыт. Бу улахан тэрээһиннээх ыһыахха хаһан да мустубатах үгүс киһи аттаах уонна сатыы хотоҕос курдук субуспут. Артыал күүһүн-кыаҕын көрдөрөр араас техникалары: от охсор, мунньар, бурдук ыһар массыыналары аҕалан барытын көрдөрүүгэ туруорбуттара. Ыһыах дьоно олору тула хаама сылдьан олус диэн сөҕө-махтайа, хайгыы көрбүттэрэ. Үөрүүлээх дакылаакка артыал чилиэннэрэ 10 сыл устата 150 сүөһү киирэр хотону, 80 төбө киирэр ньирэй хотонун, үрэххэ уонна Тураайыга сайылыктары, Түүйэ үрэххэ типовой муостаны туппуттара, 80 гектар сири оҥорбуттара бэлиэтэммитэ. Бу үөрүүлээх түгэнинэн сибээстээн, кырдьаҕас коммунардар: Пуд Степанович Капитонов, Иван Иванович Константинов, Афанасий Максимович Степанов, Алексей Артамонович Павлов уонна призводство ударниктара: Прокопий Федотович Иванов, Матрена Прокопьевна Михайлова, Степанида Дьячковская, Февронья Рязанская, Никифор Феофанов, Семен Николаев оройуон Кыһыл дуоскатыгар тахсыбыттара.
100 сыл буолан баран 2024 сыл бэс ыйын 26 күнүгэр маҥннайгы артыал тэриллибит “Тураайы” алааһыгар үлэ скверэ бэлиэ туттулар.
Өйдөбүнньүк тутуу – үлэ скверин проегын автордара Саргылана Николаевна, Николай Николаевич Рязанскайдар.
Үбүлээтилэр: Амма улууһун, Сулҕаччы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, тыыл, үлэ ветерана Роман Евстафьевич Кириллин сиэнэ Алексеев Николай Николаевич уонна Сулҕаччы нэһилиэгин дьаһалтата (баһылык Артем Германович Степанов).
Оҥордулар : Николай Николаевич Протодьяконов, Николай Миронович Неустроев, сварочнай үлэни толордо : Валерий Егорович Ефремов
Бу үөрүүлээх күҥҥэ элбэх киһи, олохтоохтору сэргэ араас сиртэн ыҥырыылаах ыалдьыттар кыттыыны ыллылар. Ол курдук аһыллыы алгыһын ыытта СР үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, Амма улууһун бочуоттаах олохтооҕо Алексей Ильич Никифоров. Артыал бастакы чилиэннэрин, 13 киһи аата суруллубут бэлиэни астылар: Артем Германович Степанов — Сулҕаччы нэһилиэгин баһылыга. Мирон Никитич Неустроев — Сулҕаччы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, бастакы артыал чилиэнэ Н.Н. Неустроев төрөппүт уола, Д.Ф. Наумовы-Миитэрэй Наумов – саха народнай суруйааччытын, бастакы колкуостаахтар сиэннэрэ, Рена Нотаровна Егорова – артыал тэрийээччилэриттэн биирдэстэрэ, бэрэссэдээтэл, гражданскай сэрии геройа И.И. Константинов-Дэлэгээт Уйбаан сиэнэ, СР үөрэҕириитин туйгуна, Таатта, Тыараһа орто оскуолатын учуутала, Петров Дьулусхан Васильевич — Гражданскай сэрии геройа, сахалартан бастакынан Кыһыл Знамя орденынынан наҕараадаламмыт И.П. Михайлов – Харачаас хос-хос сиэнэ, Нам улууһа. Константин Матвеевич Фомин – артыал бастакы чилиэнэ. секретара М.Д. Фомин сиэнэ, РФ уонна СР үтүөлээх фермерэ. СР тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Дария Стиновна Капитонова – СР үтүөлэхх фермера, артыал бастакы чилиэнэ П. Капитонов сиэнэ
Сквери үөрүүлээхтик аһыыга тыл эттилэр — Сулҕаччы нэһилиэгин баһылыга Артем Германович Степанов, саха народнай суруйааччыта,СР норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Амма, Үөһээ-Бүлүү, Томпо улуустарын, Сулҕаччы, Соморсун нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо Дмитрий Федосеевич Наумов-Миитэрэй Наумов, Александр Константинович Фомин – улуус мунньаҕын депутата, СР тыа хаһаайыстыбатын туйгуна, артыал бастакы чилиэнэ, секретара М.Д. Фомин хос сиэнэ.
Мустубут ыалдьыттартан харда тылы этэн санааларын үллэһиннилэр:Мирон Никитич Неустроев — Сулҕаччы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, бастакы артыал чилиэнэ Н.Н. Неустроев төрөппүт уола, Петрова Людмила Васильевна – СР үөрэҕэриитин туйгуна, СР культуратын туйгуна, Нам улууһун культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Хатын Арыы нэһилиэгин ытык киһитэ, Илья Винокуров аатынан музей выстовачнай саалатын сэбиэдиссэйэ, Гражданскай сэрии геройа, сахалартан бастакынан Кыһыл Знамя орденынынан наҕараадаламмыт И.П. Михайлов – Харачаас сиэнэ, Рена Нотаровна Егорова – гражданскай сэрии геройа И.И. Константинов-Дэлэгээт Уйбаан сиэнэ, СР үөрэҕириитин туйгуна, Таатта, Тыараһа орто оскуолатын учуутала, Ульяна Михайловна Ефимова — Чурапчы улууһун Одьулуун нэһилиэгин баһылыгын солбуйааччы, Евдокия Егоровна Окорокова –Чурапчы улууһун Одьулуун нэһилиэгин түмэлин салайааччыта. Тэрээһин Амма улууһун, Сулҕаччы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, кыраайы үөрэтээччи ытык киһи Петр Михайлович Павлов республикаҕа бастакынан тэриллибит “Тэҥнэбил” тыа хаһаайыстыбатын артыалын төрүттэммитэ 100 сылын хайдах бэлиэтиир туһунан бэйэтин санаатын суруйбут суругун ааҕыынан түмүктэннэ, аахта кыыһа Екатерина Петровна Михайлова, Сулҕаччы орто сокуолатын учуутала, олохтоох музей общественнай салайааччыта. Тэрээһини иилээн-саҕалаан ыытта Д.Ф. Наумов аатынан олохтоох библиотека кылаабынай библиотекара Елена Васильевна Попова.