Муус устар 27 – саха олоҕор чахчы да быһаарыылаах уонна суолталаах кун эбит. 1922 сыллаахха муус устар 22 күнүгэр – Саха Автоновнай Советскай Социалистическай республиката төрүттэммитэ , сурукка докумуонна киирбитэ. Лоп курдук 70 сыл ааспытын кэнниттэн, 1990с. Суверенитет туһунан декларацияны ыламмыт , сувереннай республикабытхаттаан саҥа Конституцияламмыта .
Онон муусустар 27 күнэ – Саха Республикатын Күнэ.
Ол кэмтэн ыла саха олоҕор уларыйыы киирбитэ. Кырдьык даганы бу Саха сирин биир улахан историята буолар.Тоҕо?
Государственность- норуот саамай сайдыыта. Нууччалар кэлэ иликтэринэ государственность диэн суоҕа сс.сахалар туох да бырааптара суох этэ. Биһигини «инородецтар», «бырадьааҕыларНь диэн ааттыыллар этэ Октябрьскай революция кыайбытын кэннэ 1917с. Советскай былаас көмөтүнэн Россия уонна Саха сирин дьоно бары тэҥ бырааптаммыттара.
Манна саха сирэ автономеай Республика диэн билиммиттэрэ.
Автономия биһиги нэһилиэкпитигэр тугу биэрдэ?
Саха сирэ урут наар сүөһү , сылгы , таба иитиитинэн, балыктааһынынан, булдунан эрэ дьарыктаммыта. Онтон Саха сирэ автоновнай Республика буолбутун кэннэ көмүһү, алмааһы, уголь, энергетика промышленноһынан сайдыбыта… Билигин Саха сирэ Россияҕа промышленность сайдыытыгар 3 миэстэҕэ турар. 1990 сылтанүөрэхтээһин, искусство, литература эйгэтэ күүскэ сайынна. Саха сирэ статус ылынан Российскай федерация иһинэн государство буолар. Ол иһин биһиэхэ Президент, Правительство, Ил түмэн баар. Уонна өссө атын атрибуттар бааллар – Конституция буоламмыт биһиги сахалыы гимнээхпит, гербэлээхпит, былаахтаахпыт.
Кырдьык да, 1990 сылтан өрө көтөҕүүлээх кэмнэр үүммүттэрэ. Михаил Ефимович Николаев республика туһугар элбэҕи ситиспитэ. Россия президенэ Борис Ельцин суверенитеты төһө баҕарар ылынын диэбитигэр алмааска, үөрэҕириигэ, атын да хайысхаҕа үгүһү ситиспиппит. Холобур, медицинскэй киин тэриллибитэ, улуустар ааттара сахатыйбыттара, оройуон оннугар улуус дии буолбуппут, оҕолору, ыччаттары соҕуруу үөрэххэ ыытыы тэриллибитэ. Оскуолаларбыт араасхайысханы – бу суверенитеппыт салгыыта.
Саха сирэ автономнай республика буоларыгар улахан акылааты уурбуттара Саха сирин чулуу уолаттара, үөрэхтээхтэрэ Республика бастакы “посола”-Бастайааннай бэрэстэбиитэлэ Максим Кирович Аммосов, Саха асср правительствотын – Совнарком бастакы председателя , суруйааччы
Платон Ойуунускай уонна Исидор Барахов о.д.а.
- Государств-
- Суверенитет-
- Конституция-
2.Былаахтары таныы (конверт иһигэр былаахтары хамаанда аайы түнэтии).
Доскаҕа таһааран ис хоһоонун кэпсэттэрии. Былааҕы ким айбытай?
3.Дойдуга аналлаах хоһоон айыы. Манна бөлөхтөрүнэн хайдыһан үлэлииллэр.
Доргуччу ааҕарга бэлэмнэнэллэр, ааҕаллар.
Комментарий (оҕолор үлэлэрин түмүгэ) Жюри.
Түмүк : Республика күнүн бэлиэтээһин ыччаты төрөөбүт дойдуну таптааһын, кининэн киэн туттуу тыыныгар иитиигэ улахан суолталаах. Биһиги үүнэр –сайдар Саха сирин толору бырааптаах гражданнара буолабыт диэн өй – санаа баар буоллун.
